Powrót do koszar

Powrót do koszar przy Mackensenstraße. Zdjęcie, co jest bardzo prawdopodobne, zostało zrobione po uroczystym  pożegnaniu wizytującego szczecinecki garnizon feldmarszałka Mackensen`a. 

Emerytowany feldmarszałek odwiedził Neustettin co najmniej dwa razy. Jego ostatnia wizyta w sierpniu 1938 roku, miała nadzwyczaj uroczystą oprawę. Na odjezdnym dostojnego gościa, znanego Polakom jako tego, który żądał rewizji ówczesnych granic Rzeczypospolitej,  przewieziono powozem w asyście wojska na dworzec. 

Prezentowane zdjęcie najprawdopodobniej zostało wykonane właśnie tego dnia, kiedy wojsko powracało już do koszar. Fotograf uchwycił moment wejścia kolumny w bramę. Wykonanie dzisiaj tego samego ujęcia dzisiaj jest niemożliwe. W latach osiemdziesiątych w tej części ul. Kilińskiego wybudowano dwa domy, a kilka lat potem na zapleczu, w miejscu przedwojennych terenów parkowych, powstało miniosiedle domków jednorodzinnych. To właśnie z tego okresu pochodzi ul. Głowackiego, tak naprawdę składająca się z dwóch sięgaczy. Jeden z nich zakończony jest przejściem dla pieszych i schodami prowadzącymi do parku i jeziora. 

Architektura narożnego budynku koszarowego, tego u zbiegu ul. Kościuszki i Myśliwskiej, poza niewielkimi detalami, przetrwała bez większych zmian do dzisiaj. Od początku jego istnienia od strony bramy mieściła się  wartowania i biuro przepustek. Budynek ma dwa skrzydła, połączone niegdyś wysokim murem z drutem kolczastym na jego szczycie. 

Od ul. Myśliwskiej znajdowały się pomieszczenia biurowe. To tutaj do 1970 roku ulokowana była siedziba Garnizonowej Administracji Mieszkań. Dodam, że niezależnie od niej, prosperowała  jeszcze inna jednostka administracyjna -  była to Wojskowa Administracja Koszar przy ul. Polnej. 

Skrzydło od strony placu apelowego cieszyło się pośród żołnierzy złą sławą. To właśnie tutaj znajdował się areszt. Spacerniak urządzony był między wspomnianymi skrzydłami połączonymi ze sobą wysokim murem. Areszt przeznczony był dla szeregowych i podoficerów, ale tylko tych ze służby zasadniczej. Warunki były nadzwyczaj surowe – wysokie, zimne cele z piecami kaflowymi, zrobionymi tak, że palenisko znajdowało się od strony korytarza, a jeden piec ogrzewał dwie cele. Rzecz jasna palono jedynie za dnia. Wieczorem żar z paleniska był usuwany. 

Na górnych kondygnacjach w tamtym czasie mieścił się hotel dla podoficerów. Kadra oficerska miała do swojej dyspozycji nieporówanie lepiej wyposażony hotel garnizonowy przy pl. Wolności. Był tam nawet apartament dla wyższych oficerów oraz restauracja. Oprócz tego przy ul. Kilińskiego znajdowało się (wybudowane wraz z koszarami) kasyno, do którego w pierwszych latach powojennych korzystać mogła  wyłącznie kadra oficerska. 

Jakiś czas potem na parterze ulokowano urząd pocztowy. Dzisiaj jego w murach znajduje się Wojskowa Komenda Uzupełnień. Ta ostatnia pojawiała się w polskim Szczecinku w połowie 1945 r.  To już jest ostatnia placówka wojskowa, która pozostała po potężnym niegdyś komplekse koszarowym.  

W 1999 r. definitywnie pożegnaliśmy 2 Pomorską Dywizję Zmechanizowaną, w skład której wchodziły również jednostki z terenu koszar przy ul. Kościuszki i Polnej. 

Wielce zasmucającym faktem, jest to, że nieporównanie więcej zdjęć zachowało się z okresu międzywojnia (niemieckiego) niż z czasów, kiedy w koszarach przy ul. Kościuszki stacjonowało Wojsko Polskie. Komuniści i ich zbrojne ramię LWP cierpieli na manię prześladowczą związaną z zachowaniem tajemnicy, dlatego zdjęć nie można było robić. Mało tego. Nie można było publikować planów miasta, a jeśli już się takowe W formie szkiców) się zdarzały, to miasto kończyło się w okolicach skrzyżowania ul. Koszalińskiej z Boh. Warszawy. 

Po likwidacji w Szczecinku wojska, tereny koszarowe zostały rozparcelowane. Funkcję militarną pełnią jedynie dwa budynki, ten na zdjęciu i tuż obok ten po drugiej stronie bramy. Pozostałe obiekty zmieniły swoje przeznaczenie. Znajdujące się przy placu apelowym dwa koszarowce zostały przebudowane na mieszkania. Koszarowa kuchnia z wieżą zegarową pełni w tej chwili rolę domu weselnego. 

W najstarszym budynku tym w sąsiedztwie ul. Wileńskiej, swoją siedzibę miała m.in. orkiestra garnizonowa. Jej największym sukcesem było zajęcie I miejsca w Pomorskim Okręgu Wojskowym. Zdewastowany do obucha obiket, udało się w 2016 r. przebudować na mieszkania. W trakcie przebudowy jest również budynek magazynowy dawnej zbrojowni. 

W miejscu garaży (od strony ul. Kosińskiego) powstało osiedle domów wielorodzinnych. Dawny lazaret, a potem DPM (Dywizyjny Punkt Medyczny) po nadbudowie jednej kondygnacji (ok. 1970 r.) i przekształceniu go na szpital wojskowy, w tej chwili pełni rolę przychodni. 

W tym roku (2016) z powierzchni ziemi znikła dawna ujeżdżalnia, przekształcona potem na największa halę sportową w mieście. Pozostał po niej jedynie wielki ogrodzony rachitycznym płotem krater. 

Rodowód niegdysiejszego kompleksu koszarowego sięga pierwszych lat XX wieku. To właśnie wtedy ówczesny generał von Mackensen, za porozumieniem z władzami miasta, uprosił cesarza Wilhelma II o zgodę na powstanie w Szczecinku garnizonu. Cesarz zgodę wydał, ale koszty budowy przekraczające 1 mln marek scedowano na miasto, które na tę okoliczność zaciągnęło stosowny kredyt. Projektantem kompleksu został inż. Stahl, a budowę rozpoczęto w 1912 r. Z powodu wybuchu I wojny światowej kompleks koszarowy oddano do użytku dopiero w 1915 r. Koszary w tamtym czasie zajął 3 rezerwowy batalion 34 pułku piechoty, a także 35 batalion artylerii lekkiej. 

Pierwsza jednostka liniowa w polskim już Szczecinku przy ul. Kościuszki pojawiała się w 1949 roku – był to 47 pułk piechoty, a przy ul. Polnej - 41 pułk saperów. W maju 1951 roku powołano do życia 20 Dywizję Zmechanizowaną, którą w 1956 r. przekształcono na Dywizję Pancerną, by w 1989 r. na jej bazie powołać 2 Pomorską Dywizję Zmechanizowaną rozformowaną w 1998 r. 

Dzisiaj z tamtych świetlanych dla wojska czasów pozostało jedynie nie ruszone do tej pory oryginalne ogrodzenie oraz dwa obiekty koszarowe przy bramie. Tylko tyle. 

Jerzy Gasiul