Żeby pamiętali, kto tu rządzi. Krótka historia pomnika koło poczty

  Pierwszym wybudowanym po wojnie pomnikiem był obelisk w kształcie czworobocznego obelisku. Ustawiono dokładnie na osi głównego wejścia do Poczty nr 3 przy pl. Przyjaźni (teraz pl. Zesłańców Sybiru). Trzeba przyznać, że zbudowano go z dość tandetnych materiałów. Trzon wykonano z otynkowanej cegły, a na jego czterech bokach w obramowaniach znajdowały się wypisane odręcznie cyrylicą nazwiska żołnierzy Armii Czerwonej a wyżej umieszczona był płaskorzeźba – godło Związku Sowieckiego. Szczyt wieńczyła duża czerwona, wykonana ze stalowej blachy gwiazda. 

  Po zakończeniu wojny wszystkie poniemieckie pomniki zostały gruntownie rozebrane. Do dzisiaj pozostały po nich jedynie zdjęcia lub ich niewielkie fragmenty. Z najstarszego monumentu poświęconego poległym mieszkańcom Neustettina, stojącego niegdyś w parku na osi ul Parkowej, zachowały się jedynie dwie francuskie kolubryny z wojny francusko – niemieckiej w 1870 roku. „Parkowe” spiżowe działa zawłaszczyło wojsko. Zanim trafiły do muzeum w Bydgoszczy, przez kilka lat zdobiły główną bramę koszar przy ul. Kościuszki. 
  Do dzisiaj zachował się również niewielki fragment postumentu z pomnika Wilhelma I stojącego przed wojną w parku na miejscu niedawnego Ośrodka PTTK „Fala”. Nim umieszczono go w muzealnym ogródku, przez pół wieku obmywały go jeziorne fale.   
  Pierwszym wybudowanym po wojnie pomnikiem był obelisk w kształcie czworobocznego obelisku. Ustawiono dokładnie na osi głównego wejścia do Poczty nr 3 przy pl. Przyjaźni (teraz pl. Zesłańców Sybiru). Trzeba przyznać, że zbudowano go z dość tandetnych materiałów. Trzon wykonano z otynkowanej cegły, a na jego czterech bokach w obramowaniach znajdowały się wypisane odręcznie cyrylicą nazwiska żołnierzy Armii Czerwonej a wyżej umieszczona był płaskorzeźba – godło Związku Sowieckiego. Szczyt wieńczyła duża czerwona, wykonana ze stalowej blachy gwiazda. 

Tak też było i w Szczecinku. Interesujące w tym wszystkim jest to, że zdecydowano się na ustawienie z założenia niby nagrobnego pomnika nie na cmentarzu, a w centrum miasta.  
    - Pewnego dnia przyjechali do burmistrza Czupryniaka Ruscy – wspominał nieżyjący już Bolesław Grela  (Temat nr 88 z 1995 r.) – Powiedzieli, że koło poczty chcą postawić pomnik. Nie chcieliśmy się początkowo zgodzić, ale co mieliśmy do powiedzenia? Oni tu rządzili. Przyjechał jakiś starszyna z Bornego a z nim ze dwadzieścia samochodów. Uzgodnili. Pomnik budowali Polacy, ale robotami kierowali Rosjanie – przywieźli nawet materiał budowlany....
  Obelisk upamiętniał 25 czerwonoarmistów zmarłych w wyniku ran, chorób czy też tragicznych wypadków, które miały miejsce już po zakończeniu działań wojennych. W sumie na czterech bokach wypisano jedynie 19 nazwisk.

 Wypada kilka słów napisać o samym placu oraz gmachu pocztowym, który oddano do użytku latem 1929 roku. Ze względu na zajmowaną działkę, ale także i swoją kubaturę budynek był znacznie większy od Poczty nr 1. Nie wiadomo z jakich powodów po wojnie przyjęła się nazwa „mała poczta”. Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych ta część miasta była wielkim placem budowy. Tuż obok powstał gamach Pestalozzischule – dzisiejszej SP-1, kościół katolicki, pierwsze budynki mieszkalne przy dopiero co wytyczonej dz. ul. Piłsudskiego i Mickiewicza a wtedy Bormbergerstrasse (Bydgoska) i Blücherstrasse. W tym też czasie prowokacyjnie znacznej części nowych ulic nadano nazwy polskich miast stąd ul. Toruńska, Bydgoska, Grudziądzka a także plac Poznański. Ten ostatni po wojnie z racji ustawionego w tym miejscu obelisku przezwano placem Przyjaźni, w domyśle przyjaźni polsko-sowieckiej, bo o innej mowy być nie mogło. Kilka lat temu plac Przyjaźni, który mimo już braku obelisku z czerwoną gwiazdą nadal wielu kojarzyło z ZSRR nazwano... placem Zesłańców Sybiru. 

  Trzeba przyznać, że z biegiem lat miejscowi przywykli do widoku obelisku z wielką czerwoną gwiazdą. Trzeba też przyznać, że racji swego położenia (blisko dworca kolejowego) symbol sowieckiej władzy najbardziej szokował przyjezdnych. Był jednocześnie przykrym wspomnieniem dla mieszkańców przedwojennych polskich kresów wschodnich, doświadczonych dwukrotnym „wyzwalaniem” przez żołnierzy noszących ten krwawy symbol na swoich czapkach. Wreszcie w czerwcu 1995 roku przy sprzeciwie postkomunistów, decyzją większości radnych, pomnik został zburzony. Dzisiaj w tym miejscu znajduje się parking. 

Jerzy Gasiul 
  

Foto główne: Zdjęcie zrobione dokładnie 24 października 1948 roku. Właściciel zdjęcia Marian Sałustowicz na odwrocie napisał, że mieszka na górze, a pracuje na parterze. 

_{artykuł pojawił się w Temacie 26 maja 2019 r}