Zdjęcia z innego świata 

Z interpretacją tego zdjęcia mam poważny problem. Otrzymałem je za pośrednictwem nieżyjącego już dr Siegfried’a Raddatz’a, przewodniczącego  HKA od p. Margot Roth z Wilhelmshaven. W swoim liście p. M. Roth pisze m.in. o tym, że dwa zdjęcia pochodzą z prywatnych zbiorów p. Ulrich’a Schreiber’a. Zdjęcia jej mama otrzymała już po zakończeniu wojny. Pani Margot Roth ma nadzieję, że skorzystam z nich w swojej kronice „Szczecinek na starych zdjęciach”. 

W tym odcinku zamieszczam nie tylko te, ale również inne dotyczące tego samego miejsca. Niestety, fotograficzna odbitka, poza ogólnikowym opisem dotyczącym miejsca wykonania, nie zawiera żadnej informacji. Mogę jedynie domniemywać, kiedy i jakie zdarzenie zostało uwiecznione. Z góry więc przepraszam za to, że moja interpretacja może być błędna. Fotografia została wykonana z okna na pierwszym piętrze jednego z mieszkań po południowej stronie kolejowego spichlerza.

Przed nami rozciąga się widok na rozległą rampę kolejową oraz dworzec towarowy. Dzisiaj wykonanie takiego ujęcia byłoby niemożliwe, ponieważ dużą część rampy zajmuje znacznej wielkości parterowy budynek warsztatowo-magazynowy. Sądząc po bezlistnych koronach drzew, widocznej daleko na horyzoncie ul. Leśnej (Forststrasse), to okres zimowy lub późnojesienny. Na pierwszym planie widać od dawna już nieistniejący zespół drewnianych szop z pochylniami i boksami służącymi do załadunku zwierząt hodowlanych. Przy nich stoi nakryty derką (zimno!) koń wprzęgnięty w wóz drabiniasty. Dalej, od szczytu jakieś urządzenie (kocioł parowy - lokomobila?) na metalowych kołach oraz rząd motocykli. Za nimi majaczy zamazana, stłoczona grupa ludzi. 

Z tej odległości trudno rozpoznać poszczególne sylwetki, ale z całą pewnością nie są to żołnierze. Wzdłuż krawędzi rampy stoją gotowe do załadunku na wagony samochody osobowe. Obok nich bezładnie tłoczą się również ciężarówki (jedna z nich na holzgas) i autobusy. Dwa z nich na dachach mają bagaże. Koło ciężarówek kręci się trzech chłopców. Być może na zdjęciu została uwieczniona ewakuacja pojazdów przed zbliżającym się frontem. 

Na jednym z torów widać uformowany już skład pociągu z dwuosiowymi wagonami – platformami do przewozu pojazdów. Na następnym torze, kolejny pociąg złożony z platform, do których podczepiono dwa wagony pasażerskie, oraz wagon pocztowy lub brankard (wagon służbowy dla personelu). Oprócz tych dwóch składów na bocznicach nie ma ani jednego wagonu. W tle widać nawet skraj stacji oddzielonej od pola wysokim żywopłotem. 

Ze wspomnień niemieckich mieszkańców wynika, że dwa ostatnie pociągi ewakuacyjne odjechały ze szczecineckiego dworca nocą 26 lutego. Nazajutrz, tuż przed sowieckim szturmem na miasto o godz. 6.20 stację opuścił ostatni pociąg ze sprzętem ratunkowym. Z całą pewnością zdjęcie zostało wykonane niemalże w ostatnich dniach przed zdobyciem miasta. 

Zaledwie kilka miesięcy później, w tym samym miejscu sowieccy żołnierzy gromadzili wojenną zdobycz. Na kolejowej rampie zalegały pod chmurką stosy maszyn do szycia, mebli, pianin, różnego rodzaju sprzęt gospodarstwa domowego, urządzenia fabryczne, a nawet szyny kolejowe. 

Na przestrzeni dziesiątków lat zmieniło się także bezpośrednie otoczenie dworca towarowego.

Próżno już szukać rozciągających się za torami kolejowymi łanów zbóż i tonących w sadach rolnych gospodarstw. Ich miejsce zajęła potężna ściana fabrycznej instalacji. W 1961 roku na licencji zachodnioniemieckiej zostały wybudowane od podstaw Zakłady Płyt Wiórowych. Na przełomie lat 80. I 90. fabrykę przejął austriacki koncern Krono. W tym czasie nastąpiła jej rozbudowa i modernizacja. 

Wróćmy jednak do drugiego, nie mniej intrygującego archiwalnego zdjęcia.

Tak jak poprzednie, zostało wykonane z okna mieszkania na piętrze, tyle że od południowej strony. Na tle boksów dla zwierząt oraz nieistniejącego już magazynu ekspedycji towarowej z drewnianymi rampami, widać oczekujące na załadunek wojskowe tabory. Na przodzie kolumny oczekuje na załadunek kuchnia polowa, a za nią kolejno nadjeżdżające od strony ul. Wiśniowej wojskowe furmanki, każda z dwójką koni. Załadunkiem dowodzi oficer na koniu. Sądząc po rodzaju taborów z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że zdjęcie wykonano jeszcze przed rozpoczęciem najazdu na Polskę, a kto wie, może to przygotowania do realizacji planu pod kryptonimem Fall Weiss. 

Od kilkudziesięciu lat szczecinecki dworzec kolejowy stopniowo popada w ruinę. W tym czasie znikły praktycznie wszystkie najstarsze budowle. Już tylko na archiwalnych zdjęciach lub dokumentach w Archiwum Państwowym można zobaczyć, jak wyglądały kolejowe warsztaty, stanowisko nawęglania, wieże wodne (z trzech pozostała jedna a i to tylko dlatego, że zamontowano na niej przekaźnik telefonii komórkowej), magazyny, nastawnie, rampy a także ekspedycja towarowa. Tę ostatnia w całej okazałości została uwieczniona na zdjęciu z wojskowym taborem. 

O znaczeniu kolejowej ekspedycji świadczy również kolejne zdjęcie, które znalezione zostało na strychu gdzieś między belkami.

Do wspólnej fotografii na rampie ekspedycyjnej pozuje całkiem spora grupa kolejarzy i wozaków. Zdjęcie pochodzi jeszcze sprzed I wojny światowej, stanowiąc doskonały dokument znaczenia ówczesnego dworca. 

W celach porównawczych jak również dla przypomnienia, załączam również zdjęcia z 2012 roku. W tym czasie stan dworca był przerażający i mógł służyć jako doskonała scenografia filmu grozy. (

Dzisiaj po dawnej ekspedycji postał błotnisty plac. Jedynym znakiem po okazałym niegdyś budynku zostało… gazowe przyłącze. Dawną bocznicę ze zwiniętymi w tym miejscu torami porasta bujna trawa. Pojawiły się także już pierwsze drzewka… 

Jerzy Gasiul 

Zdjęcia z zbiorów autora