Widok po wielkim pożarze

Fotograf uwiecznił wyburzanie całego ulicznego kwartału, rozpościerającego się pomiędzy wieżą św. Mikołaja, Rynkiem (pl. Wolności) i dzisiejszą ul. P. Skargi po wielkim pożarze w nocy 19 kwietnia 1911 roku. Po dawnej zabudowie pozostały jedynie fragmenty ceglanych murów, a tam, gdzie stały domy szachulcowej konstrukcji - jedynie kamienne ściany fundamentowe. Trwają właśnie prace nad usuwaniem ruin.

Co ważne, lada miesiąc ma się rozpocząć budowa czterech kamienic z eklektycznym wystrojem. Trzy z nich to architektoniczne perełki i szczęśliwym zbiegiem okoliczności zachowały się do dzisiaj.

Zdjęcie wykonano z okna lub z dachu nieistniejącego od 1945 r. narożnego budynku pod numerem 33 przy Preußischerstraße (dz. ul. W. Bartoszewskiego). Dla porównania prezentuję dzisiejszy widok tego samego fragmentu zachodniej pierzei, tyle że uwiecznionego przez drona w 2016 roku, a więc jeszcze przed przebudową pl. Wolności.

Wprawdzie zdjęcie dokumentujące rozbiórkę nie jest datowane, ale porównując stan zabudowy z poszczególnych lat, można z dużym rachunkiem prawdopodobieństwa przyjąć, że musiało być zrobione latem 1911 roku.

Zgodnie z dostępną literaturą wiadomo, że nawę kościoła pw. św. Mikołaja wyburzono w 1909 roku. Zapewne rozebrano ją nie tak zupełnie do końca, skoro dwa lata później leżały w tym miejscu jeszcze stosy cegieł. Na starym zdjęciu w miejscu kościelnej nawy i dalej wzdłuż dz. ul. ks. Elżbiety widać całkiem spory tłum. Być może fotograf był świadkiem jakiegoś nadzwyczajnego wydarzenia. Nie jest wykluczone, że w ten sposób uwieczniono moment uroczystości związanej z wystosowaniem w lipcu 1911 r. apelu burmistrza o powołaniu muzeum. Ale po kolei.

Przypomnę, że nowy kościół pw. św. Mikołaja (dz. NNMP) poświęcony został 28 lutego 1908 roku. Tymczasem jeszcze do marca 1909 roku, a więc niemalże do chwili rozbiórki, kościołem parafialnym była jeszcze stara świątynia przy Königstraße (ul. Boh. Warszawy).

Warto wiedzieć, że znacznie wcześniej, bo już w 1814 roku, zaprzestano na tutejszym przykościelnym cmentarzu pochówków. W związku z budową nowego kościoła, stary zamierzano początkowo wyburzyć w całości łącznie z jego najstarszym fragmentem, którym była wieża.

Wprawdzie ówczesna (zupełnie jak dzisiaj) służba konserwatorka stwierdziła, że budowla ma nikłą wartość architektoniczną, ale jego całkowite wyburzenie stało się niemożliwe. Na przeszkodzie stanęło obowiązujące prawo zakazujące - jak to ujęto - zniekształcania w miastach ulic i placów.

Z wielkim żalem należy skonstatować, że tego rodzaju przepisy w dzisiejszej Polsce nie istnieją. Ostatecznie władze miasta zgodziły się na rozstrzygnięcie kompromisowe, którego efektem było pozwolenie na wyburzenie znajdującej się zresztą w fatalnym stanie kościelnej nawy, pozostawiając po świątyni jedynie wieżę. Pokościelne i pocmentarne miejsce nazwano Nikolaikirchplatz. Nazwa chyba się nie przyjęła, skoro w powszechnym użyciu funkcjonowała nazwa Buttermarkt - Maślany Rynek.

11 lipca 1911 roku burmistrz Sasse wystosował do mieszkańców odezwę, proponując powołanie towarzystwa muzealnego. Powstałe w styczniu 1914 roku towarzystwo rozpoczęło prace polegające na przystosowaniu wieży do muzealnych ekspozycji. Pomieszczenia były gotowe już w czerwcu tego samego roku. Adaptacja polegała na przedzieleniu wnętrza czterema drewnianymi stropami, przełożeniu dachu oraz zamontowaniu na ścianie wschodniej nowych, dużych okien z belkowym obramowaniem. Komunikację wewnętrzną zapewniały stalowe kręte schody. Ponieważ dzisiaj wieża jest już tylko dobudówką do galerii handlowej - okna oraz fragmenty murów można dojrzeć za półkami i regałami tutejszych sklepów. Zdjęcie przedstawia wieżę w jej pierwotnym kształcie. Na ścianie widać jeszcze zarysy dachu wyburzonej nawy. 

Przypomnę, że cztery lata wcześniej w 1910 roku władze miasta zorganizowały bardzo uroczyste obchody związane z 600-leciem założenia Szczecinka. Obchody zostały udokumentowane na kilkunastu zdjęciach. ...