Stary Szczecinek: Mleczarnia i budynki mieszkalne

artykuł ukazał się 19 lutego w tygodniku Temat

Na przełomie XIX i XX wieku Szczecinek przeżywał - jak nigdy dotąd - dynamiczny rozwój. Stało się to głównie dzięki budowie sieci dróg bitych, a także włączeniu miasta w 1879 roku do sieci kolejowej. Dzięki ulokowaniu dworca kolejowego na dalekich wschodnich przedpolach, możliwy był jego intensywny rozwój urbanistyczny. Szlaki kolejowe stały się naturalną granicą miejskiego inwestowania. Było to bardzo mądre posunięcie. W tamtym czasie Szczecinek liczył ok. 5,5 tys. mieszkańców, a jego obszar sięgał dzisiejszej ul. Rzemieślniczej od wschodu, a od zachodu do ul. Jasnej. O rolniczej roli miasta niech świadczy to, że w 1860 r. hodowano tu w sumie 3460 owiec, 348 koni, 20 wołów, 597 krów, 250 jałówek, 621 świń i 179 kóz! Od północy rozwój przestrzenny miasta od zawsze ograniczały rozległe wody i podmokłe tereny jez. Wielimie. Dzięki ominięciu szerokim łukiem terenów już zainwestowanych, uniknięto błędów z innych miejscowości, gdzie kolejowe szlaki przecięły obszary zabudowane, mocno utrudniając lub wręcz uniemożliwiając ich należyte funkcjonowanie i rozwój. 

To właśnie w tym czasie musiała powstać dzisiejsza ul. Wyszyńskiego i jej przedłużenie w kierunku dworca - ul. Kolejowa (Bahnhofstraße) – dz. ul. 28 Lutego. Prezentowane przez nas zdjęcie, pochodzi ze zbiorów Heimatmuseum Kreis Neuststtin (Muzeum Powiatu Szczecineckiego) w Eutin w Niemczech. W lewym dolnym rogu widnieje data - rok 1900. Najprawdopodobniej właśnie z tego okresu pochodzi zdjęcie. Zostało wykonane tuż przy dzisiejszym skrzyżowaniu, wtedy jeszcze nieistniejącej ulicy - Kamińskiego i Kamiennej. W tamtym czasie zabudowa mieszkalna przemieszana była z obiektami przemysłowymi (browar, mleczarnia), a także magazynowo-składowymi. Właśnie po tej ulicy widać, jak w tym czasie miasto stopniowo przekształcało się z ośrodka rolniczego na przemysłowo-rolniczy. 

Przykładem małego zakładu przemysłowego jest widoczna na pierwszym planie, po lewej stronie zdjęcia, mleczarnia. Przy wjeździe stoi wyprzęgnięty z koni, załadowany bańkami wóz. Budynek już bez parterowej przybudówki od ulicy, przetrwał praktycznie w niezmienionym kształcie do lat 90. Mleczarnię wyprowadzono z tego miejsca do wybudowanej ok. 1971 roku nowej przy ul. Pilskiej. Do wyeksploatowanych już budynków, wprowadziła się przetwórnia Rejonowej Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej. Na początku lat 90. budynek trafił w prywatne ręce i został bardzo poważnie przebudowany, zmieniając przy tym funkcję na handlowo-usługową. To właśnie wtedy, w tym miejscu pojawił się pierwszy w Szczecinku salon samochodowy. 

Na początku XX wieku nie istniała jeszcze dz. ul. Kamińskiego. W tym miejscu (sądząc ze zdjęcia, a także pochodzącego z tego okresu szczegółowego planu miasta) w stronę jeziora biegła jedynie polna dróżka. Przed mleczarnią znajdował się skład drewna i być może tartak lub stolarnia. Starsi mieszkańcy pamiętają, jak przez kilkanaście powojennych lat właśnie tu ulokowana była stolarnia. Zanim w tym miejscu stanął czteropiętrowy Hotel Robotniczy w latach 70. był tutaj magazyn sprzętu. Ciekawą rolę pełnił w tamtym czasie dzisiejszy plac Kamińskiego. Otóż magazynowano tam, pod olbrzymimi stertami trocin, lód. Bryły lodu wyrąbywano zimą specjalną maszyną z jeziora. Potem w postaci kloców przechowywano je przez cały rok pod trocinami. Lód był używany w mleczarni do celów technologicznych.

Centralne miejsce na zdjęciu zajmuje rząd dość wysokich kasztanów. Ostatni kasztanowiec rosnący tuż przy skrzyżowaniu z ul. Kamińskiego został ścięty podczas przebudowy ul. Wyszyńskiego w 2010 roku. Daleko w tle widać potężne mury rozebranego w latach 70. browaru. Browar został wybudowany w 1853 roku przez Behrenda. Jego nowym właścicielem w 1880 roku został Hermann Riemier. W tymże roku rozpoczęła się produkcja piwa według receptury bawarskiej. W 1897 r. Riemer przekształcił go w spółkę akcyjną Neustettiner Bergbrauerei AG. W tym czasie produkcja roczna wynosiła 12 tys. hektolitrów piwa. 

Przez sto lat zmieniła się nieco także uliczna pierzeja po prawej stronie. Do dzisiaj, bez zmian na elewacjach, zachowały się cztery pierwsze (nr 76-82) o eklektycznym wystroju kamienice. W miejscu prześwitu do dzisiaj istnieje pochodząca z późniejszych czasów kamienica z wykuszem i wysokim stromym dachem. Stojące za nią trzy następne domy zostały poważnie przebudowane na początku lat 80. Projekt przebudowy wykonano w miejscowym Budoprojekcie. To właśnie wtedy, w miejscu przejazdu (prześwitu w pierzei) powstała niewielka plomba z bramą przejazdową (nr 72), a sąsiedni parterowy budynek (był tam sklep rybny) podwyższono o dwie kondygnacje. Podobnie się stało także z następnym budynkiem. 

Na archiwalnym zdjęciu został uwieczniony jeszcze jeden, jakże ważny element ówczesnej ulicy. To gazowa latarnia przy wjeździe do mleczarni oraz jadący środkiem brukowanej polnym kamieniem jezdni konny omnibus. Tego rodzaju pojazdy kursowały, dowożąc pasażerów na dworzec kolejowy. To była taka odmiana współczesnej „jedynki” i „trójki”. Współczesny autobus miejskiej komunikacji został również uwieczniony, tyle że na zdjęciu kolorowym. 

                                                                       (jg)