Siedziała pięć lat w więzieniu, bo „szeptała”. Maria Sosnowska, szczecinecka „wyklęta”

Wiele z tych osób nie wiedziało, o co ich oskarżano. Ludzie, o których mowa, dopiero w trakcie śledztwa dowiadywali się, że są przestępcami i muszą zostać poddani karze. Ci, którzy przeżyli gehennę przesłuchań i więzienie, z niechęcią wracają wspomnieniami do tamtych czasów.

Śp. Maria Sosnowska (z domu Klisz) do Szczecinka przyjechała zaraz po wojnie. Była wówczas młodą, kilkunastoletnią dziewczyną.

– wspomina pani Maria.

- Jakoś powoli zaczęliśmy urządzać sobie życie. Przyjechało jeszcze z nami takie samotne małżeństwo, więc było łatwiej. Tu, na Świątkach poznałam swojego przyszłego męża. Poznaliśmy się jako świadkowie na ślubie mojej koleżanki. Akurat wróciłam z więzienia. Byłam tam kilka lat. Gdzie? Koszalin, Szczecin, Grudziądz... Gdzie ja nie byłam. Grudziądz był najgorszy... - opowiada Maria Sosnowska.

Na pytanie, za co spędziła tyle czasu w więzieniu, pani Maria uśmiecha się. Po chwili przynosi jeden z zachowanych fragmentów ulotki, za którą przez władze Polski Ludowej została skazana na więzienie i uznana za dążącą do obalenia ówczesnego ustroju, "zdrajczynię i dywersantkę".

"Czy to we dnie, czy o zmroku,

Jak wypłoszonego dzika gonił Niemiec Bolszewika

Poprzez lasy i rzek fale, drwiąc mocno i wytrwale

A te armie te czerwone, sławne i niezwyciężone

I obejrzeć się nie śmieją, tylko wieją, wieją, wieją.

Chytry Stalin marszczy czoło - Oj to będzie niewesoło.

Myśli sobie: Trzeba działać wiem, co zrobię.

Dam odezwę do narodu, że nie będzie więcej głodu (...)

Wiara nasza, wiara sławna, wiara nasza prawosławna

Była trochę zabroniona, będzie w pełni przywrócona. (...)

Wnet plakaty, megafony, głoszą na wsze świata strony

Jest swoboda, jest i wiara znikła więzień, głodu mara.

Wolność" wolność, wolność wszędzie! Nawet w Rosji wolność będzie (...)

Pani Maria (ps. Helena), będąc młodą dziewczyną, zaangażowała się w działalność Europejskiej Armii Podziemnej, która powstała na terenie dawnego woj. szczecińskiego w 1948 roku z inicjatywy Janusza Michnikowskiego (ps. Czarny). Członkami tej organizacji byli w większości ludzie młodzi. Europejska Armia Podziemna zajmowała się głównie wysyłaniem ostrzeżeń do urzędników komunistycznych, a także kolportowaniem rozmaitych plakatów i ulotek. Treść tych rozpowszechnianych materiałów nie odbiegała często od przywołanych fragmentów, które zachowały się jeszcze w archiwum pani Marii.

Organizacja nie przetrwała długo. W ciągu roku aresztowano niemal wszystkich jej najważniejszych członków, łącznie z dowódcą. Sprawą działaczy "wrogiej" organizacji na początku postępowania zajął się Referat Śledczy PUBP w Szczecinku. Panią Marię aresztowano 7 maja 1949 roku.

Miesiąc później jej sprawa trafiła do WUBP w Szczecinie. Pani Marii zarzucono m.in. "szeptaną propagandę", a także kolportaż antykomunistycznych i antyradzieckich ulotek. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Szczecinie z 15 grudnia 1949 roku została skazana na 5 lat więzienia. Ponadto pani Maria została pozbawiona praw publicznych i obywatelskich na jeden rok; wyrok przewidywał również przepadek mienia. Obrońca p. Marii jeszcze w grudniu 1949 roku złożył skargę rewizyjną na wyrok WSR w Szczecinie. Jednak Najwyższy Sąd Wojskowy w dniu 28.03.1950 r. pozostawił wyrok WSR bez zmian. Dopiero w lipcu 1952 roku decyzją WPR w Szczecinie p. Marię zwolniono warunkowo z więzienia w Grudziądzu.

– wspomina nasza rozmówczyni, niechętnie wracając do tamtych czasów.

Na pytanie, czy ktoś od tamtej pory, po latach przeprosił ją bądź też towarzyszących jej ludzi, za to, co spotkało działaczy antykomunistycznych, pani Maria odpowiada przecząco.

– dodaje na koniec z uśmiechem. A co z przywróceniem dobrego imienia?

Maria Sosnowska w 2014 roku za swoją niezłomną postawę i działalność na rzecz niepodległej Polski została odznaczona Orderem Krzyża Niepodległości.

Zmarła w roku 2018.

Archiwum Tematu Szczecineckiego, 2016/2020