Czeresieka. Tam gdzie było ściernisko

Najstarsi mieszkańcy zapewne jeszcze pamiętają, że tuż po wojnie Trzesiekę nazywano Czeresieką. Co ważne, nie była to błędna nazwa. Otóż w „Atlasie nazw geograficznych słowiańszczyzny zachodniej” wydanym w 1934 r. wieś ma dwie nazwy – Czeressieka i w nawiasie Przysieka, a po niemiecku – Streitzig. Nazwę ostatecznie ustalono urzędowo dopiero w 1947 r. Z całą pewnością  źródłosłów nazwy jest pochodzenia słowiańskiego. Wieś wzmiankowana jest w źródłach historycznych już w 1268 roku jako Ceresseke lub Czerezsieka...

Wieś Trzesieka swój status definitywne utraciła w 2010 roku, stając się dzielnicą Szczecinka. W ostatnim okresie rolników tutaj było mniej niż palców jednej ręki. 

Mało kto dzisiaj pamięta, że ta dawna granica administracyjna miasta przebiegała wewnątrz wsi.

Dzisiaj, zarówno status mieszkańców, jak również sposób zagospodarowania, niczym szczególnym się nie różni od typowego osiedla na terenie miasta. No może tylko tym, że tutaj od zawsze najatrakcyjniejszym miejscem było jez. Trzesiecko, a właściwie jego krańcowa, mocna zamulona zatoczka. To właśnie tu, jeszcze kilkanaście lat temu pasły się krowy i konie, a dostęp do jeziora, z racji bagnistego brzegu, był mocno utrudniony.

Obecnie w miejscu polnej drogi przebiega wyłożona betonową, kolorową kostką ul. Żeglarska z domkami jednorodzinnymi po obu stronach i przystankiem wodnego tramwaju.

Od strony zatoczki są jeszcze wolne miejsca pod zabudowę.

W gąszczu 34(!) nowych uliczek o egzotycznych dla większości mieszkańców Szczecinka nazwach (Wczasowa, Krajobrazowa, Skowronkowa, itp.), bez GPS trudno się poruszać. Przeważa zabudowa pochodząca z ostatnich lat. To dowód intensywnego rozwoju, jaki nastąpił po włączeniu tych terenów do miasta i budowie w 2012 r. lokalnej obwodnicy łączącej ul. Kołobrzeską z ul. Trzesiecką.

Do przyłączeniu Trzesieki do Szczecinka sprzeciwiała się znaczna część jej mieszkańców. Protest polegał nie tylko na wysyłaniu pism, ale także na blokadach urządzanych na ul. Narutowicza, a także Pilskiej przy Urzędzie Gminy.

Padały poważne i mniej poważne argumenty: „za komuny było demokratyczniej”, „chcemy mieszkać na wsi, a nie w mieście” i „chcemy być rolnikami, a nie mieszczuchami”.

Czy po latach protestujący zrewidowali swój pogląd – trudno powiedzieć. Dawna wieś – niewieś zmieniła się nie do poznania.

Dawna Trzesieka kojarząca się z gigantycznym wysypiskiem śmieci (zdjęcie z 1994 r. przedstawia nieckę – dzisiaj w jej miejscu znajduje się zazieleniona hałda) pozostała już tylko w ludzkiej pamięci.

Okazuje się, że współczesne przedmieście Szczecinka jest znacznie starsze niż samo miasto. Najstarszy dokument dotyczący Trzesieki pochodzi z 1268 roku. Ciekawostką jest to, że w XIV w istniała tutaj huta żelaza, które wytapiano w dymarkach z zastosowaniem węgla drzewnego. Do wytopu używano rudy bagiennej z pobliskiej Mosiny. Huta  została nawet uwidoczniana na mapie Lubinusa z 1612 r. – prawdopodobnie znajdowała się w okolicy dzisiejszego wysypiska śmieci. Z zachowanych dokumentów wiadomo, że w 1539 książę Barnim IX i Filip I rozkazali hutę odbudować , aby odlewać tam kule armatnie. Ponoć jeszcze na początku XX wieku w tym miejscu istniał pagórek usypany ze źle wytopionego żużla żelaznego

Trzesiekę od miasta jeszcze w XIX w. oddzielały, nie tylko znacznie bardziej niż dzisiaj szeroko rozlane jeziorne wody, ale także od wschodu i północy trzęsawiska i bagna. Jedyna droga dojazdowa biegła górą skarpy przy jeziornym brzegu. Do dzisiaj w centrum dawnej wsi zachował się historyczny układ przestrzenny. Osada miała zarys wrzeciona z owalnym (wydłużonym) placem z dwoma wjazdami na osi wschód – zachód. (zdjęcie-8)

Pozostałością po tym dawnym placu jest biegnąca zakolem ul. Trzesiecka, a po stronie przeciwnej ul. Letniskowa z autobusową pętlą. 

To właśnie miejsce uwieczniono na archiwalnym zdjęciu pochodzącym z pierwszych lat XX wieku.

Dzisiaj jedynym punktem odniesienia może być szczyt mocno zmienionego, piętrowego budynku, w którym nie tak dawno znajdował się sklep. Na pierwszym planie, w miejscu autobusowego przystanku ulokowana była publiczna studnia z żurawiem. Najważniejszymi i najbardziej okazałymi domami były w tym czasie dwa zajazdy. Ten przy placu zachował się do dzisiaj. Kilkanaście powojennych lat w jego murach ulokowana była wiejska świetlica. Całkiem niedawno została gruntowanie przebudowana na dom mieszkalny.

  W latach dwudziestych XX wieku gmina Trzesieka (obszarowo to odpowiednik dzisiejszego sołectwa) liczyła 548 mieszkańców i 77 domów. Należały do niej dwie osady (Wengershof i Karolinenthal) i 4 kolonie. We wsi znajdowała się szkoła i jak wspomniałem, dwa zajazdy oraz agencja pocztowa.

W 1947 r. ostatecznie ustalono nazwę na Trzesieka. Wcześniej pisano Czeresieka lub nawet z niemiecka Streitzig. Pierwszym polskim sołtysem po wojnie został Piotr Iwańczuk. W Trzesiece w tym czasie ulokowany był również posterunek milicji. Na miejscowym, nieczynnym cmentarzu przy ul. Łowieckiej znajdują się cztery polskie groby. To tutaj pochowana została Józefa Kirkiewicz – ofiara sowieckiej zbrodni z 21 października 1945 r. W Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym została zarejestrowana razem z dwoma synami 5 października 1945 r. Żołnierze sowieccy po zamordowaniu Józefy Kirkiewicz, którą prawdopodobnie wcześniej zgwałcili, podpalili dom i zabudowania gospodarcze. Dzisiaj w tym miejscu porasta las.

Udało się nam dotrzeć do pierwszych powojennych dokumentów dotyczących nazewnictwa ulic, a także zmian granic administracyjnych miasta datowanych 15 czerwca 1945 r.

Tamże czytamy: Z odbytej konferencji porozumiewawczej pomiędzy burmistrzem miasta ob. Czupryniakiem a wójtem gminy Szczecinek ob. Ulrichem w dniu 15 czerwca 1945 r. w sprawie dotyczącej wydzielenia przynależności terytorialnej gminy Szczecinek od miasta uchwalono co następuje: wieś Karolinenthal, Steinthal, Schönthal, Lippenhoff, Horngut, Friedrichschoff i Stadtwald zostają wyłączone z gminy wiejskiej Szczecinek i przechodzą do gminy miejskiej Szczecinek. W protokole użyte zostały nazwy niemieckie. Karolinenthal – tak do 1945 r. nazywała się wschodnia część Trzesieki obejmująca m.in. dzisiejszy teren Sójczego Wzgórza. Od tego też czasu aż do 2010 roku właśnie w tym miejscu przebiegała granica administracyjna pomiędzy miastem, a „wsią”.

Z dawnej, a przecież całkiem niedawnej wsi, zachowane zostało przy ul. Żurawiej  jedynie boisko sportowe. To właśnie tutaj swoje mecze rozgrywał do dawno nieistniejący KS Błękitni Trzesieka.

Jerzy Gasiul

Zdjęcie z okresu międzywojennego ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Szczecinku

Hej, spodobało się? Postaw kawkę autorowi. Będzie honorowo