Kilkanaście tysięcy dusz śpi w środku lasu

Jak donoszą źródła historyczne, w latach 1939-45 przez obozy jenieckie na terenie dzisiejszej gminy Borne Sulinowo przewinęło się dziesiątki tysięcy jeńców wojennych różnych narodowości.
    Najbardziej znana jest historia obozu Oflag II D, w którym, w latach 1940-1945 przebywali francuscy, polscy i jugosłowiańscy oficerowie. Dużo mniej wiemy natomiast o innych obozach w naszym regionie. Do dziś pozostały po nich tylko cmentarze, niektóre jeszcze nieodkryte.
    Idąc leśną drogą od pomnika jeńców francuskich w Nadarzycach, w pewnym momencie ujrzymy niesamowity widok – las brzozowych krzyży. Na obszarze niespełna hektara w około 300 zbiorowych mogiłach spoczywa kilkanaście tysięcy jeńców różnych narodowości.
    To miejsce w niedalekiej przeszłości odwiedzaliśmy kilkakrotnie. Także w latach 2002-2004, gdy badania naukowe i ekshumacyjne prowadził tam archeolodzy pod kierunkiem profesora Andrzeja Koli, szefa Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Rozmawialiśmy wówczas z asystentką profesora Dominiką Siemińską. Pani adiunkt powiedziała: - Celem naszych badań jest ustalenie wielkości mogił zbiorowych przy Oflagu IID. Teren był już ekshumowany w 1948 roku, prace prowadził Polski Czerwony Krzyż. Ale nie wszystko wydobyto. W jednej z mogił znaleźliśmy szczątki ośmiu żołnierzy radzieckich. W dwóch ebonitowych fiolkach - Rosjanie używali ich, jako nieśmiertelniki - znaleźliśmy dane osobowe oficerów. Spróbujemy odnaleźć ich rodziny.
    W okolicy Kłomina, Nadarzyc i Bornego Sulinowa, w latach 1939-1948 istniały przynajmniej trzy obozowiska dla żołnierzy: stallag, oflag i radziecki obóz pracy. W okolicznych lasach pogrzebano szczątki, co najmniej 30 tys. Polaków, Rosjan, Francuzów, Jugosłowian, Czechów, Brytyjczyków, a także Niemców.
    Mimo, że od zlikwidowania obozów minęło już ponad 60 lat, grzybiarze i okoliczni mieszkańcy wciąż natrafiają w lesie na ludzkie kości. (sw)