Smród z Krono powrócił. Historia lubi się powtarzać?

• Intensywny odór z Kronospanu wyczuwalny w Szczecinku w niedzielę i poniedziałek (21-22 grudnia)

• Firma tłumaczy to rozruchem po postoju technicznym – zapachy mają ustąpić samoistnie

• Od 2018 roku Kronospan zainwestował 100 mln euro w system filtracji UTWS z deklarowaną redukcją emisji o 90-98 proc.

• W 2013 i 2014 roku sądy nakazały firmie zaprzestanie emisji odorów – wyroki nadal obowiązują

W niedzielę i poniedziałek nad Szczecinkiem znowu unosił się charakterystyczny zapach. Kto mieszka tu dłużej, ten rozpoznaje go bez wahania – to znajomy odór z Kronospanu.

W odpowiedzi na pytania Tematu Biuro Prasowe spółki przeprasza za niedogodności i wyjaśnia, że problem ma charakter przejściowy.

„Wstępne ustalenia wskazują, że zaobserwowane uciążliwości mogą być związane z rozruchem instalacji po planowanym postoju technologicznym" – czytamy w oświadczeniu.

Historia przedstawiana przez Biuro Prasowe jest następująca: fabryka stanęła na planowany postój techniczny, a w czasie przestoju w obiegach wodnych i materiale drzewnym zachodzą procesy biologiczne. Kiedy instalacja rusza ponownie, zanim wszystko się ustabilizuje, zapachy mogą być intensywniejsze niż zwykle.

Kronospan zapewnia, że instalacje ochrony powietrza działają zgodnie z pozwoleniami, sytuacja nie zagraża zdrowiu mieszkańców, a uciążliwości ustąpią samoistnie wraz z pełną stabilizacją procesu.

Tyle teoria. Praktyka wygląda tak, że... mieszkańcy słyszeli wyjaśnienia już wiele razy.

Kronospan przejął szczecineckie Zakłady Płyt Wiórowych w 1989 roku. Przez następne dwie dekady miasto żyło z „zapachem Krono" jak z nieodłącznym elementem krajobrazu. Fabryka rosła, produkcja też, a wraz z nią rosła ilość skarg. Brakowało jednak narzędzi prawnych, żeby cokolwiek z tym zrobić.

Przełom nastąpił w 2010 roku. W wyniku naszych publikacji dotyczących jakości powietrza w Szczecinku stowarzyszenie Terra zorganizowało wielki protest (warto przypomnieć, że przed rautszem zgromadziło się kilkaset osób, co można ująć jako drugą w historii powojennej Szczecinka tak dużą demonstrację), a siedmiu mieszkańców złożyło pozew cywilny przeciwko fabryce. Nie chodziło o odszkodowanie, bo wartość sporu wynosiła symboliczne 12 tysięcy złotych, tylko o zasadę.

W lipcu 2013 roku Sąd Rejonowy w Szczecinku nakazał Kronospanowi zaprzestanie emisji odorów i pyłów. Firma złożyła apelację, twierdząc że wykonanie wyroku oznaczałoby zamknięcie zakładu. Sąd Okręgowy w Koszalinie apelację oddalił.

Sędzia wyjaśniła wówczas rzecz dość ważną: bycie dużym pracodawcą nie daje firmie specjalnych uprawnień do zanieczyszczania środowiska ponad dopuszczalne normy. Wyrok stał się prawomocny.

W 2015 roku, gdy okazało się że firma nie podjęła wystarczających działań, sąd wymierzył grzywnę 10 tysięcy złotych. Kwota równie symboliczna co poprzednia, ale sygnał był jasny.

Pod presją wyroków i opinii publicznej Kronospan w 2018 roku ogłosił wielką inwestycję – system UTWS (Universal Treatment Water System) za około 100 milionów euro. Mokre elektrofiltry, bio-skrubery, zaawansowane systemy sterowania... Technologia BAT, czyli najlepsza dostępna według standardów europejskich.

Instalacja ruszyła pod koniec 2019 roku. Firma raportowała redukcję emisji pyłów i zapachów o 90-98 procent. W 2020 roku Kronospan dostał nawet nagrodę za wdrażanie technologii proekologicznej.

I rzeczywiście – jest znacznie spokojniej, trudno to nawet porównać z latami wcześniejszymi. Ale czasem

Jest jeszcze jeden problem, który warto odnotować. Kiedy mieszkańcy skarżą się na smród, nasze stacje monitoringu często wskazują „bardzo dobrą jakość powietrza". Tak było i tym razem. Wyjaśnienie jest raczej proste: automatyczne czujniki mierzą pył zawieszony, dwutlenek siarki, tlenki azotu. (GIOŚ: PM10/PM2.5, SO2, NOx, O3). Nie mierzą formaldehydu ani amoniaku – substancji, które ludzki nos wyczuwa doskonale. System monitoringu ma lukę i nic nie wskazuje na to, żeby ktoś zamierzał ją załatać. Lata lecą.

Kronospan zapewnia, że sytuacja się unormuje. We wrześniu 2024 roku firma ogłosiła kolejną inwestycję za 500 milionów euro – przeniesienie fabryki papieru z Rudawy Śląskiej do Szczecinka plus budowa elektrociepłowni. 160 nowych miejsc pracy, ciepło i energia dla miasta. I choć brzmi obiecująco, ci, którzy pamiętają ostatnie 35 lat, podchodzą do obietnic z rezerwą. Bo smród ciągle wraca.