Rzut okiem w pobliże placu Wolności

W poprzednim numerze (Temat wyd.29.10)  pisałem o dziejach książęcego młyna, znajdującego się niegdyś pomiędzy wypływem Niezdobnej, Bramą Zamkową i miejskimi wałami. Cały ten obszar wyłączony z miejskiej jurysdykcji określano jako Zamkową Wolę. Była to nadjeziorna enklawa, w której oprócz mieszkań służby zamkowej, znajdował się książęcy młyn wodny, wiatrak, a także siedziba sądu zamkowego.
Dzisiaj po dawnym układzie przestrzennym pozostał jedynie nietypowy układ jezdni. Ulica ma kształt litery „Y”. Jej oś główna biegnie prostopadle do zamkowych murów, zaś odnoga przecina Niezdobną pod kątem ostrym. Jeszcze pół wieku temu, w tej części ulicy istniała zwarta, miejska zabudowa. Uliczną pierzeję tworzyły bardzo malownicze jednopiętrowe kamieniczki ze stromymi, krytymi czerwoną dachówką dachami, których rodowód w zdecydowanej większości sięgał XVIII i XIX wieku.
Pierwsi mieszkańcy polskiego już Szczecinka zapamiętali właśnie taką uliczkę jak ta na archiwalnym zdjęciu pochodzącym najprawdopodobniej z lat 50 (poniżej w galerii). W tym czasie nie istniał już widoczny na zdjęciu wykonanym ok. 1936 roku (trzeci od pl. Wolności) dom w „kratę”. Jego wygląd odbiega nieco od pozostałej zabudowy. Ściana od ulicy, nie licząc dwóch małych okienek na wysokości piętra, pozbawiona była okien, a w parterze znajdowała się tylko brama wjazdowa na posesję. Jak wynika z zachowanych planów, dom ten, wraz przylegającymi do niego mieszkalnymi oficynami tworzył podwórze studnię. Po zakończeniu działań wojennych w lutym 1945 r. w tym miejscu pozostały jedynie sterty gruzu, zasłonięte drewnianym parkanem.
Pierwszą ofiarą rozbiórek, które rozpoczęły się pod koniec lat 50. została ryglowa kamieniczka po prawej stronie. Dom, co raczej w Szczecinku było rzadkością, stał ścianą szczytową do ulicy. Od strony południowej miał ślepą ścianę bezpośrednio stykającą się z ogrodem sąsiedniej posesji. W pierwszych latach powojennych w tym miejscu był mocno już zakrzaczony skwer z przylegającą do niego kamienicą. Jej charakterystycznym elementem była ściana szczytowa przyozdobiona... gontem. Co istotne - druga ściana - ta od strony rzeczki obita była papą.
W miejscu ryglowej – niezwykle malowniczej zabudowy - powstał od strony pl. Wolności skwer, a wzdłuż Zamkowej przyfabryczny, utwardzony trylinką parking. To właśnie tutaj, aż do ok. 1985 r. a więc do czasu przenosin do nowobudowanych obiektów przy ul. Wodociągowej, znajdował się zakład meblowy Szczecineckich Zakładów Przemysłu Terenowego. Dodam, że zakład wykorzystywał pomieszczenia po przedwojennej farbiarni. Jego podstawowym produktem były meble gastronomiczne, a konkretnie stoły i tapicerowane krzesła na metalowym stelażu. Po przenosinach przystąpiono do wyburzenia murów. Już wtedy, na deskach koszalińskich projektantów powstawał w tym miejscu blok mieszkalny. Ze względu na jego usytuowanie projektanci, przy niechętnej postawie inwestora - Szczecineckiej Spółdzielni Mieszkaniowej - musieli zadać sobie znacznie więcej wysiłku niż do tej pory, kiedy mieli do czynienia z typowymi blokami składanymi wg systemu MK-75. W ten sposób blokowa architektura została wzbogacona przez liczne ryzality, wykusze, loggie, daszki nadwejściowe, ściany licowane cegłą, a nawet – czego do tej pory nie praktykowano – strome dachy. Budynek oddano do użytku w 1992 roku, umieszczając w skrzydle od strony ulicy biura ZUS.
Od tego czasu datuje się nowe oblicze starej ul. Zamkowej. Po dwóch latach asfaltową jezdnię (wraz z pl. Wolności) zamknięto dla ruchu kołowego, zastępując szerokim deptakiem z czerwonej kostki betonowej. Dzisiaj z  tej dawnej uwiecznionej na zdjęciach ulicy, którą już niewielu pamięta, pozostała jedynie nazwa.
                              
Jerzy Gasiul