W Parsęcku mierzą się z wielką sztuką jaką jest pisanie ikon

To niezwykły widok. Wiejska świetlica w Parsęcku służąca również do szkolnych zajęć wychowania fizycznego zamieniła się, nie tyle w atelier malarskie, co raczej pracownię ikonograficzną. To taki rodzaj wakacyjnego pleneru. Piętnastu uczestników warsztatów ikonograficznych przychodzi tu, aby przez kilkanaście dni w skupieniu pracowicie odtworzyć dzieło genialnego mnicha Andreja Rublowa twórcy ikon z XV w. 

To niezwykły widok. Wiejska świetlica w Parsęcku służąca również do szkolnych zajęć wychowania fizycznego zamieniła się, nie tyle w atelier malarskie, co raczej pracownię ikonograficzną. To taki rodzaj wakacyjnego pleneru. Piętnastu uczestników warsztatów ikonograficznych przychodzi tu, aby przez kilkanaście dni w skupieniu pracowicie odtworzyć dzieło genialnego mnicha Andreja Rublowa twórcy ikon z XV w. 

W tworzeniu, lub nawet tylko w odtwarzaniu ikony nie mówi się o malowaniu lecz o pisaniu. Dlaczego pisaniu? Ten niezwykle skomplikowany proces składa się z dwóch zasadniczych elementów. Pierwszym i najważniejszym czynnikiem jest przygotowanie duchowe, czyli modlitwa. Samo pisane polega najpierw na dokładnym przygotowaniu materiałów, wykonaniu podobrazia, wykonaniu rysunku – kopii oryginału (przenoszenie rysunku przy pomocy kalki dającej lustrzane odbicie), doborze i przygotowaniu kolorów w technice jajowej tempery, konserwowaniu i szlifowaniu. Jest to bardzo żmudny proces, w którym żadnego elementu nie można pominąć. 

- To już nasze piąte warsztaty – mówi Edyta Wieleba, która w zajęciach bierze już udział po raz piąty. – Wszyscy wykonujemy tę samą czynność równocześnie. Tym razem malujemy trzy anioły personifikujących Trójcę Świętą.
Ikona nazwana została „Trójcą Starotestamentową” lub „Gościnnością Abrahama”. Mówi się o niej, że przedstawia „milczącą rozmowę” – tajemnicę, zarazem wspaniałość Boga. Przy pomocy niezwykle bogatej gamy kolorystycznej, Rublow w postaci trzech aniołów przedstawia Trójcę Świętą. Środkowa postać z drzewem w tle (symbolizującym krzyż) to Jezu. Po prawej stronie Duch Święty, a po lewej Bóg Ojciec na tle budowli symbolizującej Kościół. Anielskie skrzydła łączą się ze sobą symbolizując jedność. To tylko kilka z wielu detali bardzo często trudnych do oczytania. 

– mówi Ada Rogowska.

Warsztaty, podobnie jak w poprzednim roku, prowadzi zafascynowana wschodnim malarstwem religijnym, właścicielka pracowni ikonograficznej, płocczanka Katarzyna Kobuszewska. Pani Katarzyna prowadzi też warsztaty ikonograficzne. 

Przy pisaniu ikon niezwykle ważna jest modlitwa. – Pisanie ikon jest nie tyle sprawą techniczną co duchową. To jest dzieło, które do nas przybliża Boga  – stąd musi być modlitwa – uważa ks. Piotr Domaros parafii pw. Matki Bożej Różańcowej w Parsęcku. 

Każdy dzień zajęć zaczyna się od modlitwy oraz rozważań prowadzonych przez ks. proboszcza. Modlitwa ikonopisa: Ty Boski Mistrzu wszystkiego co istnieje, oświeć i kieruj duszą i ciałem sług Twoich; prowadź ich ręce, aby mogli godnie i doskonale przedstawić Twój obraz, obraz świętej Twojej Matki, wszystkich Twoich świętych ku chwale, radości i upiększeniu świętego Twego Kościoła. Amen  

 - Możemy delikatnie przeciąć warstwę farby akrylowej na granicy złota i malatury. Dopiero wtedy można to usunąć – instruuje Katarzyna Kobuszewska. 

- Paradoksem w ikonach jest to, że postacie męskie ubrane są w strojach rzymskich - dokładniej rzymskich obywateli, natomiast kobiety są w strojach żydowskich. Przykładowo: zamężna kobieta  musiała mieć czepek, który zakrywał jej głowę.

Pisanie to również relacja z Bogiem, nawet wtedy, jeśli naśladujemy czyjeś dzieło.
- Jeśli nawet naśladujemy kogoś, to i tak staje się to nasze – mówił podczas codziennego rozważania ks. Piotra Domaros. – Wiara, która jest widoczna w moim życiu w takim jakim jestem - żoną, osobą samotną, księdzem, siostrą zakonną, bo każdy z nas ma swój rys duchowości. Tu nie ma uniformizacji. Żeby się nie bać, że Pan Bóg chce, żebyśmy wszyscy jednakowo myśleli, funkcjonowali i zajmowali jednakowo. Takie myślenie nie jest Boże, ani ewangelijne. 

- Trzeba ok. 10 min., aby werniks dobrze wysechł. Niektóre miejsca chłoną bardziej. Należy sprawdzić czy dłoń jest sucha, czy gdzieś się nie klei. Schnięcie uzależnione jest od temperatury, wilgotności ale też od ilości wcześniej położonych warstw. Każdą warstwę trzeba sprawdzić, bo każda zachowuje się trochę inaczej. Wylewam na środek olej z werniksem…
-Czy podczas wykonywania kopii też się pisze? – Oczywiście, każdy może to zrobić, nie trzeba przygotowania duchowego. Każdy zdolny kopista tego dokona – przyznaje Katarzyna Kobuszewska. – Osoby, które kopiują na co dzień, mają dobry warsztat malarski, są w stanie zrobić czy to ikonę, czy obraz zachodni przedstawiający cokolwiek. 

– tłumaczy nam Katarzyna Kobuszewska. 

Brąz należy do spektrum czerwieni (kaput mortum) bardziej przynależny do Matki Bożej. Tutaj trudno powiedzieć, jak po niedobrej konserwacji przeprowadzonej w 1905 roku wyglądała w rzeczywistości ta ikona. Malując tę ikonę staramy się oddać ducha oryginałowi, który jest lekko już spatynowany i stąd ta czerwień zgaszona brązem, ale jednak czerwień.

- Złoto w ikonie jest symbolem obecności Bożej. Złoto, jako najszlachetniejszy metal nie ulega korozji. My jako ludzie Zachodu myślimy, że złoto to przepych i bogactwo. Natomiast w ikonie złoto jest rozumiane zupełnie inaczej. 

- W oryginale taka zieleń z pewnością nie była. W 1905 roku dokonano zdjęcia ryzy - metalowej sukienki z ikony. Okazało się, że  pod warstwami kurzu i brudu, pośród lepkich substancji, które oblepiły ikonę przez wieki -są piękne, czyste kolory. Zaczęto zdejmować warstwę brudu. Zrobiono to jednak mechanicznie i nieprofesjonalnie, dlatego zniszczono wiele warstw.

Warsztaty, które organizuje Katarzyna Kobuszewska dostosowane są zarówno do osób początkujących, jak i osób zaawansowanych. Przykładem jest piąta edycja w Parsęcku. (jg)