Tomasz Wilicki: W jaki sposób następuje przysposobienie (adopcja)?

    Czasami zdarza się, że dziecko nie może wychowywać się w swojej biologicznej rodzinie z różnych powodów (np. pozbawienia praw rodzicielskich rodziców, oddania dziecka do domu dziecka, niemożności z innych względów wykonywania opieki nad nim przez rodziców). Powstaje wówczas pytanie kto może zaopiekować się takim dzieckiem i w jaki sposób?
    Jednym ze sposobów rozciągnięcia opieki nad takim dzieckiem przez inne osoby jest jego przysposobienie (adopcja). Przysposobić można osobę tylko małoletnią, dla jej dobra. Wniosek o przysposobienie składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania przysposabiającego lub osoby mającej być przysposobioną. Podstawową funkcją przysposobienia jest zapewnienie dziecku pozbawionemu środowiska rodzinnego, normalnych warunków rozwoju.  Przysposobienie jest najbardziej zbliżoną do stosunku rodzicielskiego, formą opieki. Inne formy opieki jak rodziny zastępcze czy rodzinne domy dziecka nie spełniają takiej funkcji. Co sąd bierze pod uwagę orzekając przysposobienie? Przede wszystkim sytuację materialną przysposabiającego,  zasady wychowania, więzy z zakresu uczuć rodzinnych wiążące dziecko z matką czy ojcem, odpowiednią różnicę wieku.
    Kto może przysposobić?
    Przysposobić może osoba pełnoletnia, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego. W sprawach o przysposobienie sąd bada kwalifikacje moralne, zdrowotne i sytuację materialną przysposabiającego, a w tym celu w szczególności korzysta z opinii ośrodka adopcyjno-opiekuńczego, rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego lub innej placówki działającej w tym zakresie. Przysposobić może jedna osoba lub dwie (przysposobienie wspólne). Przysposobić wspólnie mogą tylko małżonkowie (nie mogą tego uczynić osoby żyjące w konkubinacie).
    W jaki sposób następuje przysposobienie?
    Przysposobienie następuje przez orzeczenie sądu opiekuńczego na żądanie przysposabiającego.     
    Jakie trzeba spełnić przesłanki do przysposobienia?
    Do przysposobienia małoletniego, który ukończył trzynaście lat potrzebna jest zgoda przysposabianego. W wyjątkowych przypadkach sąd opiekuńczy wysłuchuje jednakże małoletniego, który nie ukończył lat trzynastu, jeżeli może on zrozumieć znaczenie przysposobienia. W szczególnych przypadkach sąd opiekuńczy może wyjątkowo orzec przysposobienie nawet bez żądania zgody małoletniego lub bez jego wysłuchania, jeżeli małoletni nie jest zdolny do wyrażenia zgody lub jeżeli z oceny stosunku między przysposabiającym a małoletnim wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a żądanie zgody lub wysłuchanie byłoby sprzeczne z dobrem przysposabianego. O tych okolicznościach decyduje samodzielnie sąd opiekuńczy.
    Oprócz wspomnianej wyżej zgody przysposabianego kolejną przesłanką skutecznego przysposobienia jest uzyskanie zgody rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi jest zbyt trudne.  Zgoda na przysposobienie powinna być powzięta przy pełnej świadomości składającego oświadczenie i w warunkach całkowitej swobody, przy zrozumieniu jej skutków. Zgoda ta musi być wypowiedziana przez rodzica dziecka, nie może być dorozumiana. Nie można zatem wyprowadzać wniosku o wyrażeniu zgody na adopcję z okoliczności faktycznych polegających na braku odpowiedzi na korespondencję lub wypowiedzi wobec członków rodziny wyrażających aprobatę dla adopcji dziecka.    
    W wyjątkowych przypadkach sąd opiekuńczy może orzec przysposobienie mimo braku zgody rodziców jeżeli:
1)    zdolność do czynności prawnych   tych rodziców jest ograniczona,
2)    odmowa zgody na przysposobienie jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka.
    Czy można wyrazić zgodę na przysposobienie w przyszłości?
    Tak, rodzice mogą przed sądem opiekuńczym wyrazić zgodę na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. Jednakże zgodę tę mogą oni odwołać przez oświadczenie złożone przed sądem opiekuńczym, najpóźniej jednak przed wszczęciem sprawy o przysposobienie. Zgoda rodziców na adopcję dziecka nie może być wyrażona wcześniej nić po upływie sześciu tygodni od urodzenia się dziecka.      
    Orzeczenie przysposobienia następuje często na okres próbny, którego celem jest upewnienie się, czy planowane przysposobienie dobrze rokuje na przyszłość, a tym samym zapobieganie tragediom z powodu zbyt pochopnie orzekanych przysposobień.

Tomasz Wilicki                                   
radca prawny

Niniejszym informuję o świadczonej pomocy prawnej
w formie Kancelarii Radcy Prawnego
przy ul. Szkolnej 2/1 w Szczecinku, tel.604366041