Rocznica powstania Polskiego Państwa Podziemnego. Uroczystości w Szczecinku

27 września 1939 r. rozpoczęto tworzenie struktur Polskiego Państwa Podziemnego, które podjęło się otwartej walki z okupantem niemieckim i sowieckim. W tym roku, w przededniu 75 rocznicy powstania Państwa Podziemnego, po raz pierwszy obchody związane z tym ważnym wydarzeniem w historii Polski odbyły się również w Szczecinku. Ich organizatorem był starosta szczecinecki Krzysztof Lis. 

    Przy bramie cmentarnej od ul. Lipowej został uformowany pochód. Prowadził go oddział kawalerii ułanów Szwadronu Szczecineckiego Klubu Kawaleryjskiego im. 12 Pułku Ułanów Podolskich. Za nimi podążały poczty sztandarowe wojska, policji, straży pożarnej, harcerzy a także szkół z powiatu szczecineckiego. 

    Jak nam powiedział współorganizator uroczystości, kierownik szczecineckiego Archiwum Państwowego Sławomir Miara, głównym ich celem było uczczenie i przypomnienie młodemu pokoleniu, że walka o niepodległość Ojczyzny trwała także po wojnie, o czym świadczą dzieje Bojowego Oddziału Armii na terenie Szczecinka i okolic.  

    Przy tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej głos zabrał starosta Krzysztof Lis. 

    - Jeszcze trwała kampania wrześniowa, polscy żołnierze i cywile zmagali się z morderczym uderzeniem niemieckiego Wehrmachtu, a na wschodnich kresach II RP bolszewicki porządek zaprowadzała Armia Czerwona, gdy powołana została pierwsza polska organizacja konspiracyjna - Służba Zwycięstwa Polsce. Właśnie ta data, 27 września 1939, jest obchodzona, jako święto upamiętniające powstanie Polskiego Państwa Podziemnego.

    Krótką modlitwę odmówił o. Arkadiusz Sojka, proboszcz kościoła pw. Ducha Świętego. 

    – Zawsze we wrześniu na grobach poległych żołnierzy Armii Krajowej i wszystkich żołnierzy państwa podziemnego, których groby znajdują się na szczecineckim cmentarzu, zapalamy świece - mówił m.in. proboszcz. 

     Druga części uroczystości w postaci wykładów historycznych miała miejsce w internacie Zespołu Szkół nr 1 im. ks. Warcisława IV. Tutaj też można było zapoznać się z wystawą dokumentów związanych m.in. z procesem członków Bojowej Oddziału Armii. Ekspozycję przygotował Sławomir Miara. 

    Pierwszy wykład dotyczący działalności grup zbrojnych Podziemnego Państwa Polskiego na terenie Szczecinka i ziemi szczecineckiej wygłosił dr Krzysztof Graczyk. Jego referat dotyczył działań Bojowego Oddziału Armii, jego utworzenia, działalności zbrojnej a następnie aresztowań i pokazowego procesu w Szczecinie w 1948 roku.

    - Po raz pierwszy w taki sposób czcimy Żołnierzy Niezłomnych, lub inaczej mówiąc Żołnierzy Wyklętych. O nich przez wiele lat nie mogliśmy mówić jawnie. Mówiło się o tym jedynie w gronie rodzinnym. Kryją się za tym ludzkie tragedie, które miały wpływ na losy przyszłych pokoleń. Są to bardzo trudne do omawiania sprawy - mówił m.in. dr Graczyk. 

    - BOA powstał w 1944 w ramach Wołkowyskiego Obwodu AK. To wtedy została wyodrębniona 12 osobowa grupa samoobrony pod kryptonimem Bojowy Odział Armii. Tych grup powstało kilka, operowały one na różnych terenach. W grudniu 1944 r. dowodzenie objął chor. Stefan Pabiś. ps. „Stefan”. Działalność tej grupy dywersyjnej odbywała się na terenie powiatu wołkowyskiego. Skończyła się okupacja niemiecka, nastąpiła sowiecka. 8 września 1945 r. 27 żołnierzy uzbrojonych w 3 ręczne karabiny maszynowe i 8 pistoletów przekroczyła granicę PRL, czyli tzw. linię Curzona i zameldowała się do dyspozycji białostockiego okręgu AK. Tym samym przenieśli swoją działalność zbrojną z dawnych ziem polskich okupowanych przez Sowietów poprzez Gdańsk, Koszalin i do Bobolic. To tam podporucznik „Stefan” zorganizował Spółdzielnię Pracy „Robotnik”… 

    Nieco inną konwencję miał wykład prof. Stefanii Giedrys-Kalemby. Jak sama na wstępie powiedziała, są to wspomnienia związane z jej przeżyciami rodzinnymi. Jej ojcem był znany w Szczecinku krawiec – astronom Adam  Giedrys. On też stał się oskarżonym w procesie szczecińskim, podobnie jak jej chrzestny Zenon Łozicki skazany na karę śmierci. 

    Więcej o piątkowych (26.09) uroczystościach w najbliższym tygodnika Temat już w czwartek. (jg)