Dziś romskie święto

Międzynarodowy Dzień Romów to święto romskie obchodzone corocznie 8 kwietnia. Święto zostało  ustanowione podczas IV. Kongresu Międzynarodowego Związku Romów  w Jadwisinie k. Serocka w 1990 roku, który odbył się pod patronatem UNESCO. Dzień obchodów upamiętnia pierwsze spotkanie przedstawicieli Romów z 25 państw, które odbyło się 8 kwietnia 1971 roku pod Londynem.

Pierwszy Światowy Kongres Romów zainaugurował działalność Światowej Rady Romów, która zwróciła się do państw członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych, aby uznały Romów za mniejszość narodową. Powołany został Międzynarodowy Komitet Cyganów, ustalono flagę i hymn. Wszystkie te wydarzenia łączy jeden dzień, świętowany jako Międzynarodowy Dzień Romów, nie tylko przez nich samych, ale także przez miłośników kultury romskiej. Obchody Dnia wspierane są na szczeblu międzynarodowym przez międzynarodowe organizacje romskie, Radę Europy, Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz Komisję Europejską.

Obchody są okazją do poszerzenia świadomości o narodzie romskim, jego zwyczajach i tradycjach (romanipen) oraz poznania problemów, z jakimi borykają się we współczesnym świecie.

W Muzeum Okręgowym w Tarnowie powstał dział gromadzący zbiory, dokumentację naukową i ikonografię dotyczącą Cyganów. Od 1979 roku znajduje się tu jedyna w świecie stała wystawa poświęcona Romom.

W Polsce mieszka ponad 30 tys. przedstawicieli tej mniejszości narodowej.  To jedna z najmniejszych grup etnicznych w Polsce. Romowie mówią o sobie, że stanowią jedną wielką rodzinę. Rodzina ta, chociaż tak nieliczna, działa prężnie poprzez swoje organizacje. W Szczecinku działa Związek Romów Polskich. Jego prezesem jest Roman Chojnacki. Związek m. in. prowadzi Instytut Pamięci Dziedzictwa Romów oraz Ofiar Holokaustu. Radę naukowa tworzą naukowcy z całej Europy. Instytut gromadzi materiały archiwalne dotyczące Romów, a także prowadzi działalność naukową i wydawniczą. Ponadto, Związek realizuje wiele projektów umożliwiających Romom zdobywanie wyższego wykształcenia, działa tu świetlica integracyjna dla dzieci, wydawana jest gazeta romska Romano atmo, w Polskim radiu Realizowane są audycje Romano dzi pen. Związek wydał dla dzieci „Encyklopedię Małego Roma”, romskie elementarze „Miri Szkoła” oraz „Piszę, czytam i rysuję”. Związek współpracuje z licznymi organizacjami międzynarodowymi. Z okazji Światowego Dnia Romów do Szczecinka przyjechał przedstawiciel ambasady amerykańskiej Benjamin G. Hess.

Chcemy nawiązać bliższą współpracę – mówi B. Hess. - W USA żyje ponad milion Romów i nie wszyscy mają się dobrze. Realizujemy tam szereg programów ułatwiających im życie. Wiem, że też tak jest w Polsce. Liczę na to, że razem z Zarządem Związku określimy ramy współpracy i opracujemy programy, które wspólnie będziemy realizować.

 I chociaż życie współczesnych Romów znacznie odbiega od ich tradycji, to jednak nadal pielęgnują wspomnienia o dawnych czasach. Wspomnienia te obecne są w dawnych pieśniach i opowieściach, które dziś najstarsi Romowie opowiadają swoim wnukom. W romskiej muzyce pielęgnowanej przez, niestety, niektóre tylko romskie zespoły, słychać  trzask palonego ogniska, słychać tupot koni, wyczuwalne są emocje, które towarzyszyły przodkom. Piosenki opowiadają prawdziwe historie. Słowa są obrazujące. Widzimy płomienie, wielkie kotły z jedzeniem, ojców zbierających drewno, tańczące dzieci. Cygańskie tabory dawno odeszły w zapomnienie. Romowie przestali wędrować, ale  miłość do wolności żyje w nich do dziś. 

Świat cały czas pędzi do przodu, wszystko się zmienia i my się zmieniamy i dawne czasy nigdy nie wrócą — mówią starsi romscy mieszkańcy Szczecinka. - Pamiętamy jeszcze, jak nasze mamy chodziły po prośbach i wróżyły na ulicach, dzisiaj to zanika. Dziś byłoby to nie do pomyślenia. Romskie dzieci się uczą, dorośli pracują, każdy ma swoje mieszkanie, kwitnie normalne życie.

Dzisiejsi Romowie chcą takiego życia. Na wzmiankę o taborach mówią, ze mogliby spróbować, ale na krótko.  Zobaczyć to, co  widzieli przodkowie,  doświadczyć tego, czego oni doświadczali i po tym wszystkim wrócić do  ciepłych domów, do cywilizacji. W domach też można pielęgnować tradycję i oni to robią. Dbaj o zwyczaje i język. Językiem romani posługują się na co dzień w domu, a na ulicy w przypadkach, kiedy chcą zachować własną odrębność. Dzieci chodzą do szkół. Coraz więcej Romów studiuje i pracuje. Codziennym postępowaniem chcą zasłużyć na szacunek innych i sami okazują ten szacunek gadziom ( czyli Polakom). Javen saste i bahtałe. (bądźbyście zdrowi i szczęśliwi) 

Tekst i fot.: (rb)

Na zdjęciu: Tradycyjne stroje romskie można zobaczyć już tylko na estradzie.