Autostrada, której nie ma

Porozrzucane po polach i lasach nasypy, rowy, żelbetowe przyczółki mostów, przepustów, murów oporowych, a nawet gotowe już mosty i wiadukty – tyle dzisiaj pozostało po wielkiej inwestycji sprzed siedemdziesięciu lat, jaką była budowa autostrady Berlin – Królewiec. Budowę berlinki – bo o niej tu mowa, rozpoczęto w 1933 roku. Trzy lata później oddano do użytku jej pierwszy odcinek pomiędzy Berlinem a Szczecinem. Środkowy odcinek autostrady miał przebiegać przez Pojezierze Drawskie oraz przez polski korytarz. Po wybuchu wojny, jesienią 1939 roku, wzdłuż wytyczonej na pojezierzu trasy, zaczęto zakładać obozy pracy dla polskich jeńców wojennych oraz więźniów. Ruszyła budowa, której ostatecznie zaniechano w 1942 roku. Właśnie efekty tej niewolniczej pracy do dzisiaj widoczne są po polach i lasach.  

 W czwartek (6 czerwca) w Muzeum Regionalnym przy ul. Szkolnej odbył się wernisaż wystawy pod nazwą „Projekt beton” prezentującej autostradę Berlin - Królewiec. Jej autorem jest pochodzący z Hiszpanii Eriz Moreno. Autor ukończył Sztuki Piękne na Uniwersytecie La Laguna, otrzymując w latach 2011-2012 grant z Kraju Basków na projekt związany nie tyle z historią budowy berlinki, co raczej „poszukiwaniem fotografii krajobrazu jako sposób podróżowania i obserwacji”. Założeniem projektu było odnalezienie i przebycie porzuconej autostrady, pokazaniem elementów inżynieryjnych, krajobrazu oraz udokumentowaniem tego wszystkiego w postaci zdjęć. 

  Jak powiedział podczas otwarcia dyrektor Muzeum Regionalnego Jerzy Dudź, wystawa mogła dojść do skutku dzięki staroście szczecineckiemu Krzysztofowi Lisowi. Starosta w swoim wystąpieniu mówił o pomyśle na wystawę: - Pomysł urodził się 24 kwietnia 2012 r. kiedy mój kolega Niemiec – zakochany w Polsce jest tu z nami nauczył się języka polskiego -  przesłał mi maila. Poinformował mnie o wystawie „Projekt Beton”. Jej tematem była berlinka. 

  - Projekt może być przydatny w celu poradzenia sobie z historią regionu – mówił starosta. - Państwo oceńcie, czy ma ona wymiar artystyczny, czy pokazuje też elementy techniczne. Dzisiaj, kiedy jesteśmy we wspólnej Europie, połączenia komunikacyjne są dla nas bardzo ważne. Aby mówić o rozwoju środkowej części Pomorza, ważnym rozwiązaniem przyczyniającym się do rozwoju naszego regionu, byłaby właśnie ta nieszczęsna berlinka. 

  - Wszystko się kończy, wszystko odchodzi, tylko świat biegnie dalej. Świat jest stary, a ja spaceruję pomiędzy dwiema wiecznościami. Czymże jest moje doświadczenie w porównaniu z tym porozrzucanymi kamieniami – zastanawiał się autor wystawy Eriz Moreno. - Lubię napotykać się na elementy historyczne, które potem mogę integrować w tym co robię. Nie uznaję się za historyka, ponieważ moja dzieła są głównie wizualne. Zawsze staram się mojej publiczności podać jak najwięcej informacji, aby mogła zagłębić się w kontekst. (...) Pomysł narodził się 3 lata temu, kiedy szukałem informacji na temat zachowanych budowli po II wojnie światowej na terenie Polski. W ten sposób natknąłem się na temat porzuconej autostrady. Nie wiedziałem z czym mam do czynienia... Fotografie wykonałem podczas realizacji projektu. Zdjęcia wykonywałem co 500 metrów na trasie autostrady, na odcinku od połączenia z drogą S6 do drogi wojewódzkiej 142. Chcę wykorzystać temat berlinki jako oś do dalszych badań - jak praca człowieka łączy się z otaczającą naturą. Skoncentrowałem się głównie na tych miejscach, w których natura powoli wchłania to, co zbudował człowiek. Wysiłek związany z pracą przymusowych robotników w zasadzie poszedł na marne. Jest to bardzo smutne. Widać jak natura bierze górę nad tym, co stworzył człowiek. Jest to coś tragicznego i pesymistycznego. Jednak według romantyków, my ludzie nie możemy zwyciężyć natury. Postęp zostanie zahamowany, a jego miejsce zajmuje natura. Fotografie powstały przy współpracy z Tomaszem Kudelskim specjalizującym się w zdjęciach natury. 

 Autor wystawy zaprezentował jedynie kilkanaście fotografii. W sumie na trasie niedoszłej berlinki wykonał 240 slajdów i 100 zdjęć obiektów inżynieryjnych.  (zet)