Tomasz Wilicki: Kopiujesz? Nie rozpowszechniaj

    Obecnie często mamy do czynienia z łamaniem praw autorskich zarówno majątkowych jak i niemajątkowych. Dzieje się tak podczas kserowania pozycji książkowych, ściągania plików muzycznych i filmowych z Internetu, kopiowania czyichś prac czy utworów bez zgody ich twórców. W takim przypadku musimy się liczyć z dwojakiego rodzaju odpowiedzialnością: karną i cywilną.   Należy przy tym zauważyć, iż przedmiot ochrony prawa autorskiego jest bardzo szeroki. Zgodnie bowiem z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Dalej ustawa wymienia przykładowe utwory objęte ochroną. Są to w szczególności utwory:
  1)  wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe) tj. np. książki, opracowania naukowe, mapy, gry komputerowe, artykuły prasowe,
  2)  plastyczne (np. prace plastyczne),
  3)  fotograficzne (czyjeś fotografie);
  4)  lutnicze;
  5)  wzornictwa przemysłowego;
  6)  architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne (np. projekt architektoniczny);
  7)  muzyczne i słowno-muzyczne (np. piosenki disco polo);
  8)  sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne np. teatr, opera;
  9)  audiowizualne (w tym filmowe) np. jakiś film.
Do innych takich utworów można zaliczyć np. specyfikację istotnych warunków zamówienia, znak towarowy, koncepcja organizacji imprezy.
Prawo autorskie jednoznacznie wskazuje, iż nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:
  1)  akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
  2)  urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
  3)  opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
  4)  proste informacje prasowe.
Twórcy przysługują dwojakiego rodzaju prawa do utworu: są to autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe.
  Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania (w razie gdy działania naruszające prawa nie ustępują albo istnieje obawa ponowienia niedozwolonych działań). W razie dokonanego naruszenia twórca może ponadto żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie (np. przeprosiny w gazecie regionalnej czy ogólnopolskiej). Oceniając ten sposób naprawienia wyrządzonej twórcy szkody sąd bada adekwatność i niezbędność tego środka ochrony prawnej. Jeżeli naruszenie było zawinione (tzn. sprawca świadomie dokonał naruszenia praw), sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny (co jest częściej stosowane w praktyce orzeczniczej). Od sądu zależy uznanie jakiejś kwoty zadośćuczynienia za odpowiednią.
    W przypadku naruszenia autorskich praw majątkowych wachlarz środków ochrony przysługujących twórcy jest nieco większy. Uprawniony (twórca), którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
  1)  zaniechania naruszania (treścią tego roszczenia jest żądanie powstrzymania się od wykonywania czynności wkraczających w autorskie prawa majątkowe)
  2) usunięcia skutków naruszenia (treścią tego roszczenia jest zobowiązanie naruszyciela do likwidacji skutków bezprawnego działania np. wycofanie z handlu, zniszczenie)
  3)  naprawienia wyrządzonej szkody:
  a)  na zasadach ogólnych (wynikających z kodeksu cywilnego, w zakres pojęcia szkody wchodzi szkoda rzeczywista oraz utracone korzyści) albo
  b)  poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
  4)  wydania uzyskanych korzyści (podstawą do zasądzenia odszkodowania z tego tytułu będzie zysk netto, jaki naruszyciel osiągnął w związku z naruszeniem).
 Ponadto niezależnie od roszczeń, określonych w ust. 1, uprawniony może się domagać:
  1)  jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, przy czym sposób i zakres ogłoszenia określa sąd;
  2)  zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia, na rzecz Funduszu, o którym mowa w art. 111 ustawy, gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.
     W tym miejscu należy wspomnieć również o możliwej odpowiedzialności karnej za bezprawne rozpowszechnianie cudzych utworów. Zgodnie bowiem z prawem autorskim rozpowszechnianie cudzego utworu bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu lub nadania skutkuje karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli ww. czyn został popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 3(tzw. surowsza odpowiedzialność). Czyn ten można popełnić zarówno umyślnie (świadomie) jak i nieumyślnie( np. przez lekkomyślność). Dlatego przed kopiowaniem czy rozpowszechnianiem czyich przejawów myśli (książek, fotografii, artykułów prasowych, programów komputerowych) warto zastanowić się jakie to zdarzenie może wywołać skutki w naszej sferze prawnej.  
 
Tomasz Wilicki, radca prawny

foto: sxc.hu