Stare miasto: Cmentarz

Archiwalne zdjęcie pochodzi z lat czterdziestych. Mimo że jakość techniczna daleka jest od dobrej, zamieszczamy je ze względu na walory poznawcze. Zdjęcie szczecineckiego cmentarza zostało zrobione od wschodniej strony Wisielczego Wzgórza. Dzisiaj wykonanie podobnego ujęcia, ze względu na wysokie drzewa, jest już niemożliwe. Współczesne zdjęcie obejmuje tylko niewielki fragment tego, co widać na starej fotografii. W tamtym czasie szczecinecka nekropolia dzieliła się na dwie części - nową i starą. Wspólną granicą była istniejąca do dzisiaj główna aleja. Po jej północnej stronie cmentarne kwatery, łącznie z kaplicą, miały jeszcze swój pierwotny układ przestrzenny, pochodzący z pierwszych lat istnienia cmentarza. Przypomnijmy, że pierwsze pochówki na cmentarzu przy ul. Lipowej rozpoczęły się w 1842 roku. Alejki pomiędzy kwaterami prowadzone były symetrycznie, przecinając się pod kątem prostym. Centralnym punktem tej części nekropolii była - położna na skraju pagórka - kaplica. Układ ten przetrwał do dzisiaj tyle, że na pochówki w polskim już Szczecinku przystosowano także teren leżący już po przeciwnej stronie Wilczego Kanału. Zupełnie inaczej rozplanowano drugą część, leżącą po południowej stronie głównej alei. Nowy układ przestrzenny powstał najprawdopodobniej na przełomie lat 20. i 30. XX wieku. Przebieg alejek przystosowano tym razem do naturalnego ukształtowania terenu. W alejkach poprowadzonych prostopadle do pochyłości terenu pojawiły się kamienne schody i murki oporowe. Bardzo dekoracyjną oprawę, przypominające niemal parkowe fontanny, miały krany do czerpania wody. Układ przestrzenny nowej części obejmował tereny leżące w zachodniej części Wisielczego Wzgórza, a także kwaterę dolną z półkoliście prowadzonymi alejkami. Kwatera ta ulokowana była pomiędzy podnóżem górki, a główną aleją. Nagrobki w tej części usytuowane były w pojedynczych rzędach prostopadle do alejek. W centralnej części, przypominającej z góry nieckę stadionu, w latach, kiedy wykonano prezentowane zdjęcie, mogił jeszcze nie było. Układ przestrzenny w tej części cmentarza przetrwał do lat sześćdziesiątych XX w. Dzisiaj z tamtego założenia pozostała tylko niewielka jego część. W tamtym czasie zagęszczenie mogił było nieporównanie mniejsze niż dzisiaj, stąd cały cmentarz tonął po prostu w zieleni. Wystrój nagrobków był też znacznie bogatszy w różnego rodzaju elementy architektoniczne, takie jak rzeźbione płyty grobowe, ozdobne krzyże kamienne, krzyże z kutego żelaza lub żeliwne, podesty, betonowe obramowania z kutymi łańcuchami mocowanymi na słupkach itp. Zdarzały się też rzeźby, różnego rodzaju misy, czasze, wazony, balustrady z tzw. sztucznego kamienia oraz niezwykle dekoracyjne ławy, pergole i kratownice dla pnących roślin. (jg)