Przełamują stereotypy

Temat Szczecinecki nr 531

 W ostatnim czasie coraz częściej pojawiają się głosy na temat poszanowania praw człowieka i mniejszości narodowej w odniesieniu do społeczności romskiej. Niedawne doniesienia z wydarzeń, jakie miały miejsce na Słowacji, we Francji czy też zwyczajna niechęć do Romów przejawiana przez różne środowiska w Polsce – pokazują, że problem rasizmu i odradzania się lokalnych nacjonalizmów ciągle jest żywy. Kierowanie się stereotypami, brak zrozumienia kultury i tradycji Romów, a także negowanie przyjętego przez wielu Romów styl życia, opartego w dużej mierze na pomocy społecznej - to nadal główne powody szeregu nieporozumień. Aby przełamywać niekorzystne stereotypy, Romowie starają się częściowo asymilować, przy jednoczesnym zachowaniu swojej tożsamości. Zdają sobie sprawę, że kluczem do poprawy wspomnianej sytuacji jest m.in. edukacja. I choć tradycja stawia przed chcącymi się kształcić Romami wiele trudnych do pokonania przeszkód, coraz więcej z nich decyduje się na podejmowanie studiów wyższych.
W ubiegłą sobotę (28.08) w Szczecinku odbył się Pierwszy Zjazd Studentów i Absolwentów Pochodzenia Romskiego zainicjowany przez Związek Romów Polskich. Do naszego miasta przyjechało ponad 60 osób z całego kraju, w tym pierwszy romski absolwent Andrzej Mirga, który ukończył Uniwersytet Jagielloński. To dla środowisk romskich niezwykle istotne wydarzenie. Zjazd pokazał bowiem, jak bardzo z perspektywy lat zmieniło się podejście mniejszości romskiej do edukacji i odnalezienia się na rynku pracy. Spotkanie udowodniło też, że Romowie nie tylko chcą zerwać z panującymi dotąd negatywnymi stereotypami, ale pragną również pokazać młodzieży pochodzenia romskiego, że podjęcie studiów naprawdę ma sens.
- Romowie zdają sobie sprawę, że bez edukacji zostają w tyle – powiedział Roman Chojnacki, prezes Związku Romów Polskich. - Nawet starsi zaczynają się o tym przekonywać. Młode pokolenia, stojące u progu świata, po prostu muszą zdobywać wiedzę. W Szczecinku pod tym względem jest dobrze. Doczekaliśmy się 8 studiujących Romów. Będzie ich więcej. Staramy się stwarzać szanse do podejmowania studiów i robimy wszystko, żeby studentów romskich z roku przybywało.
Wśród zamieszkującej w Polsce społeczności romskiej, która liczy około 20 tys. osób, można wyróżnić 60 studentów. Ten zaledwie niewielki odłamek studiujących młodych ludzi ma swoje częściowe uzasadnienie w bardzo restrykcyjnym kodeksie zasad, który określa zachowanie Romów w stosunku do współbraci. To zespół zakazów zwanych mageripena.  Ten, kto ich nie przestrzega, staje się w oczach Romów nieczysty, skalany. Zakazy te regulują romskie życie jeśli chodzi o spożywanie pokarmów, odnoszenie się do kobiet czy też wyznaczają m.in. to, jakimi profesjami Romowie mogą się trudnić. Zgodnie z tradycją, środowiska romskie nie powinny wykonywać zawodów związanych z wysokim statusem społecznym. Nie mogą być więc lekarzami czy prawnikami. Profesje, którymi od wieków parali się Romowie to natomiast wróżbiarstwo, kotlarstwo, kowalstwo, handel końmi bądź muzykowanie. Kierunków związanych z tymi zawodami, z oczywistych względów, próżno jednak szukać na wyższych uczelniach. Co więc najczęściej studiują osoby pochodzenia romskiego? Co ciekawe, najwięcej jest wśród nich studentów pedagogiki i kulturoznawstwa. Charakterystyczne, że w gronie romskich studentów więcej jest pań. Wśród wszystkich studiujących Romów, 65% stanowią kobiety.
Podczas zjazdu każdy z goszczących w Szczecinku studentów czy absolwentów miał szansę podzielenia się swoimi dotychczasowymi osiągnięciami. Nie zabrakło też wymiany doświadczeń i wrażeń związanych z wpływem studiów na dotychczasowe życie. Ale to nie wszystko. I Zjazd Studentów i Absolwentów Pochodzenia Romskiego zbiegł się z dwiema ważnymi rocznicami. Po pierwsze, w tym roku prężnie działające w Polsce stowarzyszenie, Związek Romów Polskich z siedzibą w Szczecinku obchodzi jubileusz 10-lecia istnienia. Swoją kolejną rocznicę świętuje również redakcja czasopisma „Romano Atmo”, które ukazując się od 2006 roku, dociera do społeczności romskiej całego kraju. Obie rocznice oraz możliwość wspólnego, wyjątkowego spotkania zostały uświetnione aktem przekazania Związkowi Romów Polskich sztandaru.
Co ważne, działający w Szczecinku związek jest pierwszą organizacją romską w Polsce, której oficjalnie wręczono sztandar. Znajduje się na nim symboliczne logo Związku Romów Polskich, jak również romska flaga w niebiesko-zielonych barwach, z czerwonym kołem z 16 szprychami. Aktu wręczenia dokonał starosta Krzysztof Lis. - Sztandar od wieków jest symbolem honoru, jedności, patriotyzmu i tradycji. - powiedział starosta. - Jest znakiem tych, którzy wyznają te same wartości. - Będziemy go strzec jak oka w głowie – odpowiedział, przyjmując wręczany sztandar, chorąży. Świadkami przekazania sztandaru byli obecni na sali m.in.: poseł na Sejm RP Wiesław Suchowiejko, Wiesława Kostrzewa-Zorbas, reprezentująca Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania, Neli Kopańska, pełnomocnik wojewody oraz pozostali bardzo licznie zgromadzeni goście.
- Z wielkim wzruszeniem słuchałem hymnów: romskiego, polskiego i Unii Europejskiej – powiedział podczas oficjalnej części zjazdu Wiesław Suchowiejko. - Chyba wszyscy muszą sobie uzmysłowić, choć my z tym nie mamy kłopotu, że Polacy i Romowie są Europejczykami. Mam nadzieję, że prezydent Nicolas Sarkozy też to zrozumie i to szybko. Chyba 30 lat temu Stan Borys zaśpiewał, że dziś prawdziwych Cyganów już nie ma. Choć mówimy dziś nie Cyganie, a Romowie, musimy pamiętać, że to przecież ten sam naród, o tym samym rodowodzie i kulturze. Najważniejsze są, o czym mówił prezes Roman Chojnacki,  tożsamość narodowa i jej wzmacnianie. Może Romowie nie stworzyli własnego państwa, ale to państwo mają. Jest to państwo nasze, wspólne, polskie. Umacniać, ulepszać i poprawiać je - jest w naszym wspólnym interesie.
- Ja również nie rozumiem tego, o czym wspomniał pan poseł Suchowiejko, a co ma miejsce we Francji – dodał starosta Krzysztof Lis. – Wiem jednak, jak jest w powiecie szczecineckim i jestem dumny z tego, że od 10 lat mogę współpracować przedstawicielem Związku Romów Polskich, Romanem Chojnackim. To współdziałanie jest przykładem, że można znajdować wspólne cele, które reprezentuje się jako narodowość. Dzięki panu Chojnackiemu Romowie są całkiem inaczej postrzegani nie tylko w Szczecinku. Ogromna praca całego związku pokazuje, że można inaczej, że można korzystać ze środków Unii Europejskiej i z dotacji rządowych. Powstało coś, co na poziomie innych miast i powiatów może być dobrze postrzegane. Z korzyścią dla osób, które z tych wszystkich środków korzystają. Jak niegdyś powiedział Roosevelt, w czasach trudnych ludzie pracujący razem jako jedna grupa mogą dokonać rzeczy, które nie śniły się każdemu z osobna. Związek Romów Polskich, tworząc taką wielką grupę, dokonuje rzeczy, o których każdemu z was, każdemu pojedynczemu Romowi by się nie śniło. Gratuluję.
Pierwsze wzmianki o Romach w Polsce pochodzą z XV wieku. Od tego czasu wiele się zmieniło. Romowie mimo iż nadal wzbudzają ciekawość lub wywołują kontrowersje spowodowane swoją odmiennością, w dużej mierze ukierunkowani są na proces integracji. Chociaż nie mają swojego państwa, pragną chronić ustanowioną przed wiekami tradycję poprzez obecność oficjalnych romskich przedstawicieli w organizacjach międzynarodowych.
Romowie mają swoje członkowstwo w ONZ. W 2004 roku w Strasburgu przy Radzie Europy powołano Europejskie Forum Romów i Wędrowców, którego delegatami z Polski są Roman Chojnacki prezes Związku Romów Polskich z siedzibą w Szczecinku oraz Stanisław Stankiewicz z Białegostoku, prezydent Światowego Związku Romów. Oprócz tego, jak podaje w swojej publikacji Adam Bartosz, w Polsce funkcjonuje ok. 50 organizacji, które skupiają środowiska romskie. Ich działalność koncentruje się przede wszystkim na kwestiach związanych z edukacją, opieką zdrowotną, prawną i podejmowaniem przez Romów pracy. Poza tym, organizacje te stoją na straży przestrzegania praw romskich i traktowania Romów jako pełnoprawnej mniejszości narodowej, stojącej na równi z resztą społeczeństwa.                      (sz)