Praca z pasją - doceniona

Starosta szczecinecki Krzysztof Lis i dyrektor PCPR Małgorzata Kubiak–Horniatko odebrali z rąk Przewodniczącej Zarządu Koalicji na Rzecz Rodzinnej Opieki Zastępczej Edyty Wojtasińskiej, wyróżnienie za wkład w rozwój rodzinnej opieki zastępczej oraz podejmowanie wysiłków, aby dobrze realizować zapisy Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Jest to prestiżowa nagroda będąca  wynikiem działań podejmowanych na rzecz rodzin zastępczych i umieszczonych w nich dzieci oraz stale udoskonalanej oferty wsparcia.  Nasz powiat został dostrzeżony w ogólnopolskiej publikacji na rzecz dobrych praktyk, jako jedyny powiat  z województwa zachodniopomorskiego. W związku z tą jakże ważną nobilitacją o rozmowę poprosiliśmy dyrektor szczecineckiego PCPR Małgorzatę Kubiak–Horniatko. 

Przede wszystkim serdecznie gratuluję wspaniałej nagrody. Proszę zatem powiedzieć czym powiat szczecinecki wyróżnia się na tle innych powiatów w kwestii pieczy zastępczej? Czy może Pani przybliżyć jak działa Powiatowy Program Pieczy Zastępczej?

Bardzo dziękuję. Myślę, że wyróżnia się tym, że pracują tu wyjątkowi ludzie, którzy swoją pracę traktują jak służbę na rzecz dzieci. Nasza praca to misja, aby wszystkim dzieciom żyło się lepiej i żeby każde z nich miało kochający dom. Praca, której nie da się włożyć w ramy czasowe od 7 do 15 i nie da o sobie zapomnieć w weekend. Wyróżnia nas to, że mamy cudowne otwarte na pomoc rodziny zastępcze, które otwierają swoje serca i domy dla najmłodszych.  Powiatowy Program zakłada rozwój rodzinnych form pieczy zastępczej i ich wyższość nad formami instytucjonalnymi. W praktyce oznacza rozwój rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka. Nie możemy też zapominać  o tymczasowości pobytu dziecka w pieczy zastępczej. Ma być w niej krótko – do czasu powrotu do rodziców naturalnych, a gdy Ci nie wykazują zainteresowania dzieckiem – do czasu powierzenia rodzicom adopcyjnym. Razem z panem  Starostą dbamy o rozwój naszych rodzin zastępczych – szkolimy i wspieramy przez najlepszych specjalistów. I to przynosi efekty. Jesteśmy postrzegani jako profesjonalny system wsparcia dziecka i rodziny i możemy pochwalić się osiągnięciami. A jak do tego doda się fantastyczną współpracę z sędziami rodzinnymi i oddziałem dziecięcym naszego szpitala to jest bardzo duży powód do „zazdrości” ze strony innych powiatów. Zazdroszczą nam w pozytywnym tego słowa znaczeniu tego dialogu i tych wspólnych rezultatów działania.

 Co trzeba zrobić i jakie kryteria spełniać, aby zostać rodziną zastępczą? 

Przede wszystkim należy pofatygować się do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, a konkretnie do Zespołu Pieczy Zastępczej, gdzie specjaliści przedstawią funkcjonowanie rodzin zastępczych z zarówno z łatwego i trudnego punktu widzenia. Trzeba także spełnić formalne warunki określone w ustawie o wspieraniu rodziny i  systemie pieczy zastępczej – m.in. muszę dawać rękojmię należytego sprawowania pieczy, nie mogą być karani, ograniczeni lub pozbawieni władzy rodzicielskiej nad własnymi dziećmi. Kandydaci muszą być zdolni do sprawowania opieki, co zostaje potwierdzone zaświadczeniem lekarskim i diagnozą psychologiczną, z której wynika ich motywacja do tej roli. Ważne są też odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe dla przyszłych podopiecznych. Jest to długofalowa procedura wymagająca specjalistycznego kilkudziesięciogodzinnego szkolenia i praktyk w rodzinnym domu dziecka lub zawodowej rodzinie zastępczej. Może wydawać się to trudne jednak dla osób właściwie zmotywowanych, ukierunkowanych na pomoc najmłodszym może to być misja życia. 

W jaki sposób pozyskiwani są kandydaci na rodziców zastępczych?

Kandydatów poszukujemy cały czas. Pomagaj ą nam w tym organizacje pozarządowe, parafie, instytucje pomocowe i oświatowe. Nic jednak tak nie zachęca przyszłych rodziców zastępczych jak pozytywne informacje od funkcjonujących rodzin. Nic tak nie motywuje, jak widok spełnionych rodziców zastępczych, którzy wychowują powierzone dzieci. 

Jakie są typy rodzin zastępczych i czym się różnią między sobą?

Wyróżniamy rodziny spokrewnione (tylko dziadkowie i rodzeństwo), niezawodowe, zawodowe i rodzinne domy dziecka. Rodziny spokrewnione różnią się od pozostałych sposobem finansowania. Tu rodzic zastępczy otrzymuje na dziecko 660 zł. w pozostałych formach jest to 1000 zł. Rodziny spokrewnione nie są także zobowiązane do ukończenia wielogodzinnego specjalistycznego szkolenia. Jednakże podlegają weryfikacji, opinii i ocenie tak samo jak pozostałe formy rodzinnej pieczy zastępczej.

Jakie obowiązki względem dziecka wynikają z pełnienia funkcji rodziny zastępczej?

Rodzina zastępcza oraz rodzinny dom dziecka zapewniają dziecku całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności: traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych; zapewniają kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych; zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań; zaspokajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne; zapewniają ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka; umożliwiają kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej. 

Rodzina zastępcza oraz prowadzący rodzinny dom dziecka współpracują z ośrodkiem adopcyjnym, koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej.

Jakie są najczęstsze przyczyny umieszczania dzieci w rodzinie zastępczej?

Głównie z powodu zaniedbań przez rodziców. Bardzo często powodem jest alkoholizm i przemoc domowa. Nie zdarzyło nam się, aby dziecko na mocy postanowienia sądu odbierane było z rodziny zastępczej z powodu biedy. Oczywiście często rodzice naturalni, którzy mają odebrane dzieci chętnie wypowiadają się w mediach, że zabrano im dzieci z biedy i tylko biedy. A ja się pytam, czy biedą jest wydawanie pieniędzy codziennie na papierosy, piwo czy wino? Czy uczciwe jest mówienie, że nie ma się za co żyć i ugotować dzieciom obiadu a „puszcza się z dymem papierosowym” w miesiącu kilkaset złotych? To nie jest bieda, lecz zaniedbanie. Zaniedbanie, które ma znamiona przemocy, bo dziecko nie jest w stanie samo  o siebie zadbać. Z całą odpowiedzialnością stwierdzam, że żaden  z ośrodków pomocy społecznej na terenie naszego powiatu nie dopuściłby do odebrania ze środowiska dzieci tylko z powodu biedy. Ponadto nasz sąd również nie wydałby takiego postanowienia.

Praca PCPR nie kończy się w chwili kiedy dziecko trafia do rodziny zastępczej… Na jakie wsparcie ze strony PCPR i samorządu Powiatu Szczecineckiego  może liczyć rodzina zastępcza?

Z chwilą otrzymania postanowienia sądu o konieczności odebrania dziecka ta praca dopiero się zaczyna. Rodzina zastępcza to tymczasowa forma opieki. Od razu po umieszczeniu dziecka tworzy się plan pomocy dziecku, potem ocenę sytuacji dziecka. Pracujemy albo nad powrotem do rodziców biologicznych albo nad umieszczeniem dziecka w rodzinie adopcyjnej. Pomimo starań zdarza się także, że dziecko przebywa w rodzinie zastępczej do czasu usamodzielnienia, wtedy, gdy to jest dla niego najlepsze. Dziecko i rodzina zastępcza otrzymują wsparcie koordynatora pieczy zastępczej, pracowników socjalnych, psychologa, pedagoga, terapeuty rodzin.  Pracownicy Centrum ściśle współpracują ze szkołą dziecka,  Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną, ośrodkiem zdrowia i Ośrodkiem Adopcyjno-Opiekuńczym.  Rodziny zastępcze są stale doszkalane chociażby w zakresie wiedzy o etapach rozwojowych dziecka czy w problematyce jak radzić sobie z traumą dziecięcą. Trzeba bowiem pamiętać, że dzieci w pieczy, to dzieci po przejściach, często takie, których nie powinny widzieć, czy doświadczać. Oprócz wsparcia specjalistycznego rodziny zastępcze otrzymują także wsparcie finansowe określone w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

W jaki sposób powiat wspiera start w przyszłość pełnoletnich wychowanków?

Odpowiednio przed osiągnięciem przez dziecko pełnoletności  sporządza się Indywidualny Program Usamodzielnienia i wskazuje opiekuna tego procesu. Młody człowiek po opuszczeniu pieczy otrzymuje pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowe. Jeśli się uczy co miesiąc otrzymuje świadczenie na kontynuowanie nauki. Po zakończeniu nauki przyznawana jest pomoc pieniężna na usamodzielnienie, której wysokość uzależniona jest od okresu pobytu w pieczy. Opiekun usamodzielnienia wraz z pracownikiem socjalnym PCPR (często opiekunami usamodzielnienia są nasi pracownicy) wspiera młodego człowieka  w podjęciu nauki, uzyskania dostępu do ubezpieczenia zdrowotnego. Pomagamy znaleźć zatrudnienie i odpowiednie warunki mieszkaniowe. Rozmawiamy z włodarzami gmin o przydzieleniu lokali mieszkalnych dla dorosłych wychowanków, którzy jako dzieci zostali z tych gmin zabrani. Pomaga nam Bursa Caritas, w której na czas nauki chłopcy mogą mieszkać. Wspiera nas Miasto Szczecinek, które corocznie przeznacza mieszkanie dla wychowanka z pieczy zastępczej z terenu Szczecinka. 

Czy wychowankowie, którzy opuścili rodziny zastępcze powracają do nich? Czy często tworzy się między nimi więź emocjonalna?

Tu jest różnie. Niektórzy wracają do swoich środowisk. Niektórzy zakładają swoje rodziny i wyjeżdżają daleko. Niektórzy osiedlają się w bliskości rodzin zastępczych. W rodzinach spokrewnionych przeważnie pozostają w dorosłym życiu przy dziadkach. Wszystko zależy od relacji jakie są pomiędzy rodziną naturalna a tym młodym człowiekiem. I od tego czy nie mają żalu do rodziców….. Ten żal też przepracowują z terapeutą.

Już niebawem powstanie kolejny rodzinny dom dziecka…

Tak. To już piąty rodzinny dom dziecka w naszym powiecie. Będą go tworzyć małżonkowie, którzy od wielu lat są zawodową rodziną zastępczą. To ludzie z ogromnymi pokładami miłości i nietuzinkowym doświadczeniem. Ciepło i rodzinne wsparcie znajdzie u Nich ośmioro wychowanków. Pięcioro z nich już tam mieszka. Na troje czekają pokoje i miejsce przy stole. 

Rozmowę przeprowadził Piotr Rozmus