Stary Szczecinek: Co to za rzeka?

Co to za rzeka? To nawet nie jest rzeczka. To coś pomiędzy kanałem melioracyjnym a szerokim, leniwie płynącym strumieniem. Wprawdzie woda w rzece przejrzysta, ale nie jest ani zimna, ani raczej czysta. Można całe miasto przejechać wszerz i wzdłuż i Niezdobnej nie zauważyć. Najbardziej brudna była i jest tak do dzisiaj, pomiędzy torem kolejowym, a jeziorem Wielimie. Im bliżej nadjeziornych bagien, tym bardziej zanieczyszczona. Niby okolica odludna, trudno dostępna, a różnego rodzaju śmieci i w wodzie, i po brzegach zatrzęsienie. Ponieważ na całej swojej długości przepływa przez tereny nizinne, a w swoim dolnym odcinku nawet poprzez bagna i torfowiska, stąd najprawdopodobniej po wojnie pojawiła się jej nowa, urzędowa nazwa – „Nizica”. Pomysłodawca owej nazwy okazał się przy tym historycznym ignorantem. Całe szczęcie tutejsi, czyli szczecinecczanie mówią o niej nie inaczej, jak Niezdobna. Nawet jej niemiecka nazwa Niesedop zachowuje pierwotny, a więc słowiański źródłosłów. W tym miejscu posłużę się cytatem, którego autorem jest pierwszy dyrektor szczecineckiego muzeum Aleksander Stafiński: Nazwę swą Niezdobna otrzymała od prastarych mieszkańców tej osady, owych Wendów, jako przysparzająca im wiele kłopotów i szkód. Przyznać trzeba, że Niezdobna była nie tylko kłopotliwa, ale wręcz groźna. Jej wypływ z Trzesiecka został uwieczniony na podkolorowanym zdjęciu pochodzącym z ok. 1910 roku. W tamtym czasie, mimo że przy zamku jej brzegi umocnione zostały faszyną, Niezdobna wyglądała dość dziko. Tak po prawdzie, to w tym miejscu kończyła się miejska zabudowa. Dalej rozciągały się jedynie ogrody i podmokłe łąki. W tle widać wieżę i sygnaturkę dopiero co wybudowanego (1908 rok) kościoła pw. św. Mikołaja – dzisiaj NNMP. Tuż przed nim, w pełnej okazałości prezentuje się (1902 r.) gmach Starostwa Powiatowego (Landratsamt) - dzisiejszej Szkoły Muzycznej. W miejscu obecnego Banku PeKaO a przedwojennego Kreissparkasse, wybudowanego dopiero w 1925 roku, rozpościera się duży ogród. W tamtym czasie tereny parkowe zaczynały się na zachód od ul. Zamkowej. Wzdłuż Niezdobnej prowadziła zwykła, polna dróżka. Brzegi rzeczki nie miały żadnych umocnień, a całą jeziorną zatokę skąd Niezdobna bierze swój początek, porastało olbrzymie trzcinowisko. Można powiedzieć, że dopiero od stu lat kapryśna i groźna – z racji ciągłych powodzi - rzeczka została definitywnie poskromiona. Dzisiaj nawet sobie nie sposób wyobrazić, że w wodach tej niewinnie wyglądającej rzeczki co jakiś czas topiło się całe miasto. Dzisiaj, kiedy Trzesiecko jest oddalone od WieIimia o ok. 2,5 km, aż trudno uwierzyć, że w momencie założenia Szczecinka przesmyk pomiędzy jeziorami miał zaledwie 300-400 metrów szerokości. W jego najwęższym miejscu wiła się płynąca meandrami Niezdobna. Ostatnie prace melioracyjne związane z obniżeniem okolicznych jezior przeprowadzono – tym razem z powodzeniem – dopiero w 1892 roku. Od tego też czasu Niezdobna spokorniała. Legenda głosi, że miasto powstało dlatego, aby usprawnić przeprawę przez kapryśną Niezdobną. Pewnie jest w tym ziarno prawdy, choć przyznajmy, nie pozbawione uszczypliwości. To tędy bowiem, poprzez rachityczny mostek wiódł od Kołobrzegu w kierunku Nakła szlak solny. To tędy z mozołem podążały wyładowane solą wozy pomorskich kupców. W pobliskiej Żółtnicy, a więc tuż przed graniczną rzeką Gwdą, znajdowała się najprawdopodobniej stacja przeładunkowa. Niemiecka nazwa Soltenitz, bardziej niż polski odpowiednik, oddaje pochodzenie jej nazwy. Dzisiaj nad niewielką Niezdobną przerzuconych jest (uwaga!) aż 18 mostów, mostków i kładek. Najnowszą, 11-metrowej długości (widoczną na zdjęciu) tym razem o stalowej konstrukcji kładkę, przerzucono całkiem niedawno - dokładnie 27 maja 2014 r. Kolejne dwa mosty powstaną z chwilą budowy obwodnicy w ciągu krajowej „jedenastki”. (jg)