WRW, czyli wakacyjne rowerowe wędrówki. Parsęcko

Rodowód Parsęcka sięga XIII wieku. Na tutejszym nieistniejącym już jeziorze znajdowała się nadwodna osada o charakterze okolnicy obronnej.  

Konia  z rzędem temu kto wie, gdzie jest ul. Wypoczynkowa – oczywiście nie dotyczy to mieszkańców tej ulicy. Piszę „ulica” choć jest to po prostu nieutwardzona polna droga, która wyróżnia się tym, że wzdłuż niej, całkiem niedawno powstała ścieżka rowerowa. Asfaltowy, oświetlony nocą (na to wskazują latarnie) szlak zaczyna się przy obwodnicy trzesieckiej, a kończy na granicy administracyjnej miasta.

W tym też miejscu przecina go prywatna droga do żwirowni, a za nią lśniąca nowością szosa do głównej drogi w Parsęcku.

To najkrótszy i idealny dla wielbicieli jednośladów dojazd z pominięciem ruchliwej i niebezpiecznej drogi wojewódzkiej. Prawdę mówiąc, zabudowa ta z miasta połączyła się już z tą zabudową ze wsi. Różnicy między nimi nie ma, no chyba jedynie w adresie pocztowym i podatkach od nieruchomości.

Przy drodze, na samym szczycie płaskowyżu wita nas stary młyn.

Zamknięty na głucho, a wybite szyby i rozpadające się mury świadczą, że jego dni są już policzone. Podobny obiekt istniał i to całkiem niedawno w Mosinie – dzisiaj nie ma po nim śladu. Tak pewnie będzie i z tym z Parsęcka.

W polskim słowniku geograficznym z 1875 roku czytam: Persanzig, niem. (…) w Pomeranii pow. szczecinkowski leży nad traktem ze Szczecinka do Cerlin, 8 km od mta pow. nad Persantą (…) w okolicy obfitującej w jeziora.   

Po tutejszym jeziorze pozostała tylko podmokła dolina.

W miejscu niegdysiejszych głęboczków, można co najwyżej natknąć się jeszcze na wodne oczka. Gdzieś tam pomiędzy nimi znajduje się źródło rzeki Parsęty. Brzeg nieistniejącego jeziora dzisiaj wyznacza linia zabudowy wsi. Na próżno szukać resztek po dębowych słupach osady z IX-XII w. Dzisiaj porasta tu wysoka trawa i trzcina.

W tym miejscu sięgam jeszcze raz do XIX wiecznego słownika: W 1863 roku zostało ono (jezioro - dop. mój), także dziś jego powierzchnia obejmuje 150 prętów. Na osuszonym terenie odkryto nawodne budowle i wiele  narzędzi starożytnych. Z tutejszego jeziora bierze początek rz. Persanta.

Ówczesny właściciel jeziora kazał pogłębić koryto Parsęty po to, aby zwiększyć ilość wody dostarczanej do młyna. W efekcie szybkiego odpływu, poziom jeziora obniżył się wówczas o około 3 metry, a na światło dzienne wyjrzały resztki grodu.

Odkrycia archeologiczne mówią o istnieniu w IX-XII w. na jeziornej wyspie osady otoczonej palisadą, Zabudowa posadowiona była na 5.000 dębowych palach na jeziorze Parsęcko. Mimo zniemczenia tubylców, polska mowa we wsi przetrwała do XIX w.. W 1807 r., po manifeście Henryka Dąbrowskiego, wzywającym Polaków do powstania przeciw Niemcom i udzielenia pomocy Napoleonowi, we wsi utworzył się powstańczy oddział konnicy w sile 300 ludzi, który zdobył Szczecinek.

Tutejszy bezwieżowy kościół pw. Matki Bożej Różańcowej, usytuowany jest na rozwidleniu dróg.

Został wybudowany 1830 r. od podstaw po wielkim pożarze 1822 roku, kiedy spłonęła cała zabudowa wsi. Bardzo prawdopodobne, że projekt kościoła był konsultowany ze słynnym architektem Karlem Schinklem. Niestety, klasycystyczna elewacja kościoła w latach 90. została zniszczona. Skuto wówczas wszystkie elementy dawnego wystroju, bonie i okienne obramowania. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności zachowano jedynie portal przy wejściu głównym z oryginalnym daszkiem i pilastrami z płaskorzeźbami św. Piotra z kluczami i Pawła z mieczem.

Bezwieżowa bryła oparta jest na rzucie prostokąta. Od wschodu, pomiędzy 1910-1913 r. dobudowano pięcioboczne prezbiterium. W tym czasie planowano także budowę wieży, ale z zamiarów zrezygnowano. Przebudowę kościoła planowano wcześniej - już w latach 60. XIX stulecia. W archiwum zachował się nawet jego projekt. Miała to być strzelista, neogotycka budowla.

Wnętrze kościoła jest jednoprzestrzenne z dwoma rzędami drewnianych słupów podtrzymujących strop belkowy. Środek nawy wyznacza podwieszony do więźby dachowej drewniany strop kolebkowy. Prezbiterium, na środku którego jest duży krucyfiks, od nawy oddziela łuk tęczowy. Od strony wejścia empora organowa o rzucie w kształcie litery „C”.   

Tuż obok kościoła znajduje się zbudowana w 1924 roku szkoła o modernistycznej architekturze.  

W budynku początkowo mieściły się cztery sale lekcyjne i mieszkanie nauczyciela. Jeszcze w latach 90. wójt planował jej rozbudowę. Przyszły chude lata oraz niż demograficzny. Dzisiaj wystarcza to co jest. 

Pierwszym po wojnie polskim sołtysem Parsęcka został 5 sierpnia 1945 r. Wilhelm Jeziorski. W jednym ze sprawozdań urzędowych widnieje notatka: melduję, że stacjonujące w jego gromadzie wojska radzieckie już rozebrały i spaliły trzy stodoły.

Przy skrzyżowaniu od strony Szczecinka od powojennych czasów zachowała się przydrożna kapliczka. Wybudowano już tuż po zakończeniu wojny i była jedną z pierwszych na naszym terenie.

W 2004 roku została gruntownie przebudowana i dzisiaj już w niczym nie przypomina tej powojennej. 

(jg)